Rîsaleya Remezanî -1 (Zazakî)

Rîsaleya Remezanî -1-

[Na Rîsala Mektubo Vîst Û Newin Ra Qismo Dîyino Ke Rîsaleya Dîyin a
New Nukteyan reyra, gelek zaf hîkmetanê Remezanê Şerîfî ra New hîkmetan îzah kena.]

NUKTEYO YEWIN
Rojeyo ke Remezano Şerîfî de yo, panc şertanê Bisilmaney ra ê sifteyênan/ verênan mîyan de yo. Him nîşananê girdan yê Bisilmaney ra yo.
Hayo, hîkmetanê rojeyê Remezanê Şerîfî de, xeylê hîkmetî est î ke; him rubûbîyetê Cenabê Heqî ra, him heyato sosyal yê însanî ra, him heyatê eyê şexsî ra, him terbîyekerdişê nefsî ra, him şikrê nîmetanê Homay ra nîyadanî/ ewnîyenî.
Goreyê nuqtaya rubûbîyetê Cenabê Heqî ra, xeylê hîkmetanê rojeyî ra yew hîkmetê xo no yo ke:
Cenabê Heq, rîyê ‘erdî şeklê yew sifreyê nîmetî de xeliqnayo û heme tewir nîmetî ay sifre de sey terzê (3) مِنْ حَيْثُ لاَ يَحْتَسِبُ de ay sifreyî sero rêz kerdî, kamileya rubûbîyetê xo û reḥmaneya xo û reḥîmeya xo, pê no wazîyet îfade keno. Însanî, binê perdeyê ğefletî de û dayreyê sebaban de, nêeşkenî heqîqetî, ke no wazîyet ey îfade keno, tam bivînî, gilingan/ rey-rey xo vîr ra kenî. La Remezano Şerîf de, ehlê îman desinde/ xelfeta beno sey artêşêko/ ordîyêko întîzamin. Seke zîyafetê Sultanê Ezelî rê ameyî dawetkerdiş, nizdîyê meğrebî, pabeyê emrê “kerem bikerî” yî, ubûdîyetkarane têgeyrenî, vera ay Reḥmanîyeto şefqetin û haşmetin û kullîyî, bi ubûdîyetêko xurt û întîzamina muqabele kenî. Gelo însanê ke beşdarê ubûdîyetêko wina xişnî û wazîfeyo wina şerefinî nêbî, eceb layiq î ke pê nameyê însanî bêrî namekerdiş?

NUKTEYO DÎYIN
Seba ke Rojeyê Remezano bimbarek, şikrê nîmetanê Cenabê Heqî ra ewnîyeno, zaf ğaye û feydeyanê ey ra yew ğaye û feydeyê xo no yo ke:
Qeydeyo ke Veteyo Yewin de vajîyayo; werdê ke mitbaxa yew padîşahî ra, hetê yew garsonî ra yenî ardiş, yew fîyatê xo est o. Ay gorsonî rê bexşîş bêro dayîş, la ê nîmetanê zaf qîmetdaran bêqîmet hesibnayiş, nîmetdayoxî nêşinasnayiş, senî dereceyo bêpeynî de ehmeqey a. Cenabê Heq tewir bi tewir nîmetê xoyê bêhed û bêhesabî, însanan rê, rîyê ‘erdî de vila kerdî, vera înan, seba vayeya ê nîmetan, şikir wazeno. Sebebî û wayîrê zahîrîyî (asayeyî) ê nîmetan, herinda garsonan de yî. Ma yew fîyat danî ê garsonan, ma înan rê mînnetdar manenî. Him zî, layiq nîyî ma înan rê gelek zaf hurmet û teşekkur kenî. Hal no yo ke, Mun’îmo Raştikên, semedê ay nîmetan, ay sebeban ra vêşêr/ zafêr dereceyo bêhed û bêhesab de layiqê şikrî yo. Hayo, Ey rê teşekkurkerdiş; ay nîmetan raşteraşt Ey ra zanayiş, qîmetê ê nîmetan teqdîr kerdiş û xo muhtacê ê nîmetan zanayiş reyra beno.
Hayo, rojeyo ke Remezano Şerîfî de yo, mifteyê şikrêko raştikên û xalisî, ‘ezametin û umûmîyî yo. Çunke, zafê însanî, ke sewbîna wextan de binê mecburîyet de nîyî, gama ke veyşanîya raştikên hîs nêkerî, qîymetê zaf nîmetan fehm nêkenî. Hetê merdimo mirdî ra, îllahes/ xusûsen maldar bo, dereceyê nîmetbîyayîşê yew leteyê/ parçeyê nana wuşki fehm nêbeno. Hal no yo ke, wextê fitarî de, a nana wuşki çimê yew bawermendî de zaf qîmetdar yew nîmeto îlahî yo ke hîssê eyo tamgirotişî no hal rê şahidey keno. Padîşahî ra bigêri heta tewr feqîran, her kes, Remezano Şerîf de qîmetê ê nîmetan fehm keno, no hawa reseno yew şikro manewî.
Him qandê ke (semedo ke) mîyanê rojî de werd ra men beno, xo bi xo fikirîno vano; “ê nîmetî mulkê mi nîyî. Ez werdiş û şimitişê înan de serbest nîya. Demeg malê yewerîna yî ke îkram keno; ez ganî pabeyê emrê ey ba/ bibî.” Bi winasî yew fikr reyra zano ke nîmet nîmet o, şikrêko manewî keno.
Hayo, bi no hawa, roje zaf cîhetan ra dekeweno herinda mifteyê şikrî, ke wazîfeyo raştikên yê însanan o.

NUKTEYO HÎRÊYIN
Roje, cîhetê xoyo ke heyato sosyal yê însanan ra ewnîyeno, zaf feydeyanê ci ra yew faydeyê xo no yo ke:
Însanî, hetê debar ra bêj bi bêj yew şekîl de xelq bîyî. Seba no seypênêbîyayîşî ra, Cenabê Heq, pêtan/ zengînan dawetê ardimê sistan/ feqîran keno. Hal no yo ke, zengîn encax pê veyşanîya rojeyî reyra halê perîşanîya feqîran, ke qesbaya merdimî veşnena, û veyşanîya înan tastamam fehm keno. Eke roje çin bo, nefsperest zaf maldarî est î ke, hêşê înan ver nêşono veyşaney û xizaney çiqas zor a, û fiqareyî çiqas muhtacê şefqetî yî. No perr ra, hetê însanîyet ra, hemcinsanê xo rê şefqetkerdiş, esasanê şikro raştikênî ra yo. Kamcû/ kamyew merdim beno wa bibo, yew het ra eşkeno xo ra cêrêr yew haltenikî/ feqîrî bivîno; mukellef o ke vera ey şefqet binawno/ bimojno. Eke mecbur nêbo dejê veyşaney bido nefsê xo, pê şefqet, lutif û ardimo ke kerdişê înan de mukellef o, besenêkeno/ nêşkeno bîyaro ca, eke bikero zî tam nêbeno (tam nîno ca). Çike, raştîya ay halî nefsê xo de hîs nêkeno/ tede tey nêvejeno.

NUKTEYO ÇARIN
Rojeyê Remezanê Şerîfî, cîhetê eyo ke terbîyeyê nefsî ra nîyadano/ ewnîyeno, zaf feydeyanê ci ra yew feydeyê xo no yo ke:
Nefs wazeno ke azad û serbest bo û xo otir hesibneno. Him zî, fitratê xo de yew rubûbîyeto xeyalî û gorebê keyfê xo hereketkerdiş wazeno. Qayîl nîyo biduşmuşîyo/ bifikirîyo ke pê nîmetanê bêhedan yeno terbîyekerdiş. Îllahes/ xusûsen, eke dunya de serwet û îqtîdarê ey zî est bo, eke ğeflet zî paştî bido ey, yewrayî/ tewter ğesbane/ bi zorkanî, sey dizdan, nîmetanê Homay sey heywanan tiro keno/ qulutneno.
Hayo, Remezano Şerîf de, tewr maldarî ra heta tewr xizanî, nefsê her kesî fam keno ke, o bi xo wayîr nîyo, kole yo, azad nîyo ‘evd o. Eke emir çin bo, nêşkeno çîyanê tewr sadeyan û tewr asanan zî bikero, nêşkeno destê xo dergê awki zî bikero, rubûbîyetê eyo xeyalî şikîyeno, ‘evditîya xo qebul keno, keweno halê şikrî ke wazîfeyê eyo raştikên o.

Açarnayixî: Serdar Bedirxan & W.K.Merdimîn

Binnotî:
1) Pê nameyê Homay ke Reḥman û Reḥîm o.
2) A menga/ aşma Remezana ke seba însanan rayîro raşt mojnayox, delîlanê eşkera ê hîdayetî xo de ḥewînayox û heq û batilî yewbînan ra aqitnayox Quran tede nazîl bîyo. (Sûreya Beqera:185)
3) Cayêko hêwî nêkerdinî û nêpaweno ra. (Sûreya Telaqi: 3)

VAJNAMEYEK
Remezano Şerîf: şerefli Ramazan ayı
axir: son, âhir
tikê: az miktar
tewr: en (Tewr tayê: En azı. Tewr zaf: En çok)
hîkmet: gaye, fayda
nukte: ince ve anlamlı söz
sifte: ilk, birinci
gird: büyük
hayo: işte
xeylê: çok, epeyce, hayli
rubûbîyet: rablık; Allah’ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması
Cenabê Heq: hakkın ta kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah
nefs: insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden kuvvet
nîyadayene: bakmak
kamileya rubûbîyetî: Allah’ın terbiye ediciliğinin mükemmelliği
reḥmaney: Allah’ın herbir varlıkta tecelli eden merhamet ediciliği
reḥîmey: Allah’ın bütün varlıkları kaplayan merhamet ediciliği
ğeflet: duyarsızlık, umursamazlık
heqîqet: doğruluk, gerçek, asıl, asıl olan durum ve şekil
ehlê îman: Allah’a ve Allah’tan gelen herşeye inanan kimseler, mü’minler
desinde: hemen, anında, çabucak
Sultano Ezel: hüküm ve saltanatının başlangıcı olmayan Sultan, Allah
meğreb: akşam vaktî
ubûdîyetkarane: kulluğa yakışır hareket, tavır
haşmetin: büyük, gösterişli
Veteyo Yewin: Birinci Söz, Risaleyê Nur Külliyatından Sözler kitabının birinci sözü.
Mun’îmo Raştikên: gerçek nimet verici olan Allah
mifte(h): anahtar
xalis: halis, 1- karışıksız, katkısız, 2- af, temiz ve samîmî
‘ezamet: büyüklük, ululuk, yücelik, celâl
fehm: kavrama, farkına varma, anlama
îllahes: hususen, özellikle
bawermend: inançlı kimse, mü’min
men: yasak (men bîyayene: yasaklanmak)
debar: geçim, geçinme, ekonomik durum
haltenik: 1- fakir 2- maddî durumu iyi olmayan, geçimini zor sağlayan
yewrayî: tümden, bütünüyle
tiro kerdene: 1- yutmak 2- sıvazlayarak veya okşayarak temas halinde birşeyi aşağı indirmek