Folklor

Nameyê çîroke ra zî dîyar beno ke “Şahmaran” yeno mana Şahê Maran yan zî Padîşahê Maran. Şah yanî qiral, hikûmdar û serwerê yew memleketî yo. “Mar” bi tirkî vanê “yilan”, labelê kelîma bi eslê xo ziwanê Aryanî ra yena; kurdî, farisî û sewbî ziwananê aryanî (Îranî) de zî esta. Bi bawerîya mi gore, ena çîroke kultirê aryanî ra vêyarta tirkî. …

Çanda Dengbêjiyê, hîmê esasî yê çanda Kurdan e û tevî hemû zor û zehmetiyan hêjî hewl dide li ser piyan bimîne. Di nava denbgêjan de jî cihê dengbêjên herêma Serhedê gelek cihe ye. Yek ji van jî Dengbêj Mihemedê Mûşî ye. Dengbêj Mihemedê Mûşî bi dengê xwe yê zîz û zelal berê me dide nava xevn û xeyalên berê. Dengbêj Mihemedê …

Dema ku di ser qewîmîneke xirab re demek derbas dibe, êdî ew qewîmîn dikeve qada jibîrkirinê. Kiryarên wê bûyerê ne bi dest xwe, xwe didin dest û bûyer aşkere dibe. Binyata vê gotinê digihîje serhatiya çend xortên ciwan ku li xwe mikur tên: Dibêjin, Carek ji caran, şevek ji şevên zivistanê yên sar û dirêj, li gundekî, çend xort li …

Divê pêşî bête zanîn ku gotin û îdeayên di vê nivîsarê de hewceyî lêkolînên bi rêk û pêk in, pêwîste xortên kurd bi taybet jî akademîsyenên (endamê akademiyan) ciwan bi awayekî hişyar li ser vê mijarê serê xwe bêşînin, bikevin pey piştrastkirina van gotinan. Lew ku ew gotin û îdea li ber lêkolînerên ciwan xetîreyekê (meşale) nû vêdixin û berê …

Sal 1986-96 di wan salên ku min lêkolîn li berhemên Folklora Kurdî dikir de, 1.710 perçe folklor ketibûne destên min û min ew di deh cild pirtûk de bi navê ”XWENÇE” di tarîxên cuda de weşandin. Di nava wan berheman de 23-25 Destanên Kurdî hebûn. Hinek ji wan tenê stranek li ser wan destanan hatiye gotin, hinek jî çîroka wan, …

Li gor Toreya Kurdî, nav û nasnavên di zewacê de ji dema ku keç têne xwestin û heta ku tînin mala zavayî, bi kurtî weha ne: Dema xortek an zilamek, ne bi xûta zewacê ku dil dikeve keç an jinekê, navê wan dibe DOSTIK. Jin dibe dostika zilamî, zilam jî dibe DOSTIKê jinê. Lê di şûna DOSTIK de YAR jî …

Bûka berfê pirranî ji hêla zarokan, carinan ji hêla mezinan ve wek lîstikê tên lîstin, ji bo kêf û şahiyê tê çêkirin. Laş û serê wê ji du-sê gulokên berfê yên biçûk û mezin pêk tê. Dest bi giştî ji darik, carinan ji berfê têne çêkirin. Li rûyê wê de gizêrê cik dikin, çav komir an zeytûn tê bikaranîn. Dev …

Kîras-Fistan û Şal û Şepik ku bi hezaran sal in cil û bergên gelê Kurd ên kevneşopî û çandî ne, ji bo gelek kesan jî çavkaniya debara gelekan e û di merasîmên taybet ên weke dawetan de jî di nav pêdiviyên jinan de ne. Cil û bergên ku li parêzgehên wekî Colemêrg, Wan, Şirnex, Sêrt, Amed û Mêrdînê tên bikaranîn …

Di nava Kurdên Anatoliya Navîn de, bi taybetî li Konyayê sereke du cûreyên strandinê hene. Yek ji wana strandina dema şînê ya din jî kilamên evîndariyê ne. Kilamên mêranî yan jî egîtiyê henin, lê pirr kêm in. Kilmanên şînan bi pirranî ji aliyê jinên ku wekî şare tên binavkirin ve tên gotin. Û bi tunî ji ber xwe ve, di …

Em ê niha li vir ser hinek pirsan folklorê bisekinin û li gor tiştên ku em hînbûn û li gor çavkaniyan agahiyan xwe li jê vebêjin.   Folklor çi ye? Peyv yekem car di sala 1846 de ji hêla zanyarê îngilîz William Ji Thomas ve hatîye bikar anîn. Ew ji berhevoka peyvên îngilîzî folk (gel) û lore (zanist) an zanîn …