Meriv çawa şer û tûndîyê ji zarokan re rave bike?

Beşa herî dijwar a ravekirina cîhana mezinan ji zarokê xwe re şer e! Îcar hûn ê çawa şer û terorê ji zarokên xwe re rave bikin bêyî ku zirarê bidin wan?

Em di gotara xwe de bi nêrînên pispor re awayên ravekirina têgînên şer û şîdetê ji zarokan re parve bikin.

We dizanibû ku xaleka herî girîng a mafên zarokan, gotara “Zarok ne alîgirê şer in” e? Em pir pê bawer in ku tiştê herî dawî ku em hemî dixwazin ev e ku em peyvên “zarok” û “şer” li kêleka hev bibînin. Weke dayikek an dayikek bendewar, em dizanin ku hûn ji nûçeyên weha pirtir aciz dibin. Lê divê hûn van wêne û nûçeyan jî ji zarokê xwe re vebêjin.

Bînin bîra xwe, berî ku pir dereng be, dibe ku hûn û hevjîna we bi zarokê xwe re rûbirû bibin û bi wî re li ser şer bipeyivin. Wekî din, zarokê we dê di rakirina wêneyên wehşetê yên ku bi tesadufî dîtiye ji bîra xwe nakabê derxînê. Di vê gotarê de, “Hûn çawa dikarin wêneyên şer ji zarokên xwe re rave bikin?”, “Heke hûn difikirin ku zarokê we meyla şîdetê heye divê hûn çi bikin?” Me hewl da ku em bersiva rewşê wiha vebibêjin;

 

Têgîna şîdetê(tundî) ji zarokan re çawa tê vegotin?

Terapîstê Malbatê Prof. Dr. Emîne Zinnur Kiliç li ser têgîna şîdetê û wêneyên şer me ronî dike.

Têgîna Şîdetê

Her zarok xwedî meyla êrîşkarî û şîdetê ye. Zarok her ku mezin dibin, bi perwerdehiya ku ji malbatê distînin hêza xwe ya kontrolkirina vê meylê pêş dixin. Divê dêûbav bi nimûne nîşan bidin ku zarok dê kîjan rêbazê bikar bînin ku bi hestên hêrs an xemgîniyê re bikarbînin. Tevger ji peyvan zêdetir girîng e. Ger dê û bav li hember hev û zarokên xwe reftareke tund nîşan nedin û meylên xwe yên tundiyê kontrol bikin, zarok dê vê tevgerê ji xwe re mînak bigire. Ew fêr dibe ku xwe kontrol bike.

 

Wêneyên şer û zarok…

Dema ku bi zarokên xwe re behsa şer dikin, divê malbat behsa êş û neyînîyên ku şer ji mirovan re tîne jî bike. Girîng e ku ew behsa alîgirê şer bikin wekî diyardeyeke ku êş, mirin û feqîriyê tîne ji bo hemû kesên ku şer dikin. Ji ber ku wek em dizanin di şer de serketî tune. Şerên adil jî nikarin weke rêbaza herî guncaw a çareseriya pirsgirêkan bên dîtin.

Li şûna ku têgîna lehengiyê bi şer re were yekkirin, pêdivî ye ku zarok fêrî êş û azaran bibin. Di hişê zarok de têgîna şer bi vî rengî çêbibe, wê helwestek rastir be.

Dê ne guncaw be ku hûn bi taybetî zarokên xwe ji temaşekirina wêneyên şer re qedexe bikin. Ji ber ku ev yek dibe sedem ku ew pir zêde li ser mijarê bisekine û fikarên xwe zêde bike. Tiştê ku divê were kirin ev e ku dema ku zarok bi dîmenên weha re rû bi rû bimîne vê agahiyê fehm bike.

Heke ku zarokê we xemkişîne

Di normalê de nûçeyên şer bandorê li zarokan nakin. Heger zarok jixwe pir bi fikar be, tirs hebe û ji her rewşa derdora xwe tirsê çêbike, wê demê nûçeyên şer jî mîna hemû nûçeyên ku lê temaşe dike, dibe sedema xem û fikaran. Meriv dikare fehmbike ku zarokê we ji hêla psîkolojîk ve bandor dibe, bi domdarî li ser vê mijarê diaxive, ditirse ku rewşên weha bi serê xwe de jî çêbibin, û xewa xwe nebaş e. Her weha dibe ku nîşanên wekî tirsa çûna dibistanê û dûrketina  ji malbatê jî nîşan dide. Ev zarok di paşerojê de zarokên ku meyla nexweşiyên xemgîniyê(metirsî) ne. Di rewşeke wiha de divê alîkariya derûnî bê xwestin.

 

Derûnnas Filiz Kaya di derbarê şer û dîmenên şer de şîretan li ser çawaniya dermankirina zarokan dike;

Zarok dema ku bi mirinê re rû bi rû dimînin û çi dibe bila bibe ditirsin. Lê gava fêr dibin ku zarok jî dikarin bimirin, dihejin. Ji ber vê yekê divê zarokê we bizanibe û fam bike ku ew di ewle yê de ye. Zarokek ku di televizyonê de dibihîze ku zarokek di temenê wî de di qezayekê de miriye, dibe ku çend rojên pêş de nexwaze li otomobîlê siwar bibe. Bi heman awayî, dema ku zarokê we di televîzyonê de dibîne an dibihîze ku zarok di şer de dimirin, dibe ku ew bawer bikin ku ew ê di şer de bimirin. Tirsên mezin ên zaroktiyê dirêj nabin. Ji ber vê yekê hûn hewce ne ku berî ku hûn tevbigerin baş temaşe bikin. Ger dîmenên şer ên li TVyê pir tirsnak bin, nehêlin ku zarokê we wê bibîne. Ji axaftinên ku hûn bi wî re dikin hişyar bin.

 

Guh bidin û bi zarokê xwe re bipeyivin

Digel hemî nûçeyên li ser mirina zarokan ku di TV û rojnameyan de raber dikin hene, tiştek heye ku hûn di derbarê zarokê xwe de bizanibin. Girîng e ku meriv pê ewle bibe ku ew bi rihetî li ser mijarên ku wê tevlihev dikin diaxive. Bi vî rengî, ew dikare bi rehetî bi we re biaxive. Em dizanin ku ne hêsan e ku bi zarokên xwe re li ser şer, bûyerên terorî û xetereyên ku ew derdixin re biaxivin. Lê çêkirina jîngehek ku ew xwe bi ewle hîs bikin û bi vî rengî danûstendinê dê ji bo wan pir sûdmend be.

 

Bê şîdet!

Derûnnasa Klînîkî Merve Soysal Başa behsa xalên ku ji bo pêşîgirtina li şîdetê li zarokan bê girtin, dike.

 

• Destûrê bidin zarokê we ku xwe bi rêkûpêk nîşan bide, ji dîsîplîna hişk dûr bixe.
• Di nava malbatê de bi sazkirina nîzameke demokratîk hewl didin modela serxwebûnê ya hevseng pêşkêş bikin.
• Alîkariya zarokê xwe bikin ku pirsgirêkên xwe bi awayên ne tundûtûjî, bêyî şêwazek tundûtûjiyê çareser bike. Rêgezên ku divê zarokê we bişopîne û sînorên ku ew di nav de ye bi zimanekî guncav vebêjin.
• Cûreyek berpirsiyariyên ku li gorî mezinbûna wî ya civakî guncan in bidin bûçikê xwe. Bila ew dest pê bike û bi qasî ku dikare gelek kar û berpirsiyarî biqedîne.
• Hişyar bikin û pê re têkilî daynin. Biceribînin ku wextê bi kalîteyê derbas bikin. Li gorî hewcedariyê wê kontrol bikin û jê re bibin alîkar ku bigihîje potansiyela xwe.
• Berî her tiştî, zarokê xwe baş nas bikin û li gorî kapasîteya wî têkevin nav hêviyên wî. Biceribînin ku hûn hewcedariyên wî peyda bikin.
• Dezawantajên tevgera tundûtûjiyê nîşanî zarokê xwe bidin. Bi vî awayî, bila bibîne ku ew nikare tiştê ku dixwaze bi dest bixe, berevajî wê tiştê ku dixwaze winda dike û wî bijî.
• Piştrast bikin ku bernameyên televîzyonê yên ku zarokê we lê temaşe dike li gorî temenê wan guncan bin. Bawer bikin ku di naverokê de karakterên erênî hene.

 

Çavkanî: hthayat.haberturk.com 

Werger: Firat Bawerî