Peydabûna navê “kurd”

Ji belgeyên nivîskî yên kevnare diyar e ku peydabûna navê kurdan vedigere serdemên berî zayînê; di serdema sumerî de (3000 BZ) şopa herî pêşîn a kurdan li ser gilnivîsekê hatiye dîtin ku navê Kurdistanê wekî “welatê karda/qarda” derbas dibe û şûnwara wî welatî jî wekî başûrê gola Wanê hatiye destnîşankirin. Di serdema aşûrî de jî navê kurdan wekî “gordî/qurtî” derbas dibe ku wan li dijî Tiglath Pileserê duyem (bi akadî: Tukultî apil Eşerra, teşeguhêziya îroyîn: Dicle bin Aşûr II; desthilatdarî: 967–935 BZ) şer kiriye. Rojhilatnas G. R. Driver di xebata xwe ya bi sernavê “Navê kurd û pêwendiyên wî yên fîlolojîk” de diyar dike ku ji destpêka peydabûna vî navî heta demên nêzik peyva “kurd”ê bi zimanên biyanî hatiye bilêvkirin; lê belê hemû sernavên neteweyan ên ku ji dengdarên “k-r-d/t”, “g-r-d/t” û “q-r-d/t” pêk tên heman neteweyê nîşan didin û şûnwara wan jî deverên Kurdistanê yên îroyîn in.⁶³ Bêguman Driver aşûrînasekî rojavayî ye û lêkolînên xwe hem dispêre belgeyên zimanên kevnare yên Rojhilata Navîn hem jî zanyariyên bi zimanên rojavayî yên wekî yûnanî, latînî, fransî û almanî bi kar tîne; nivîskar bikaranîna peyva “kurd”ê û hemû guhartoyên wî navî di nava xebatên rojavayî yên kevn û teze de dişopîne.

Di çavkaniyên erebî yên nivîskî de hertim navê gelê kurd bi yekjimarî wekî “kurd” û bi pirjimarî wekî “ekrad” derbas dibe; hevalekî Pêxemberê Îslamê (Muhemmed eleyhiselam [571-632]) yî bi navê Caban Es-Sardî El-Kurdî jî yek ji berateyên pêşîn ên vê bikaranînê ye

Ev peyva “kurdî” ayidiyeta wî ya nijadî nîşan dide.⁶⁴ Ji aliyekî din ve nîşan dide ku di serdema belavbûna îslamê de kurd, pars, hebeşî û romî bi awayekî eşkere ji hev cihê bûne yan jî her çar aliyan xwe neteweyên cihêreng hesibandine; ji ber ku her yek ji sehabiyên wekî Caban Es-Sardî El-Kurdî, Selmanê Farisî, Bilalê Hebeşî û Suheybê Rûmî xwe aydî neteweyeke serbixwe dîtine, wisan hatine naskirin. Hêjayî gotinê ye ku bajarê Sardê (Sardes) wê çaxê bajarekî kurdnişîn bûye ku welatê sehabî Gavanê Kurd e; divê bê zanîn ku di zimanê erebî de deng û tîpa /g/ û /v/yê tunene, lewre hemû peyvên ku van dengan dihewînin bi /c/ û /b/yê tên nivîsandin ku peyva “gavan” jî wekî “caban” tê bilêvkirin/nivîsandin.

Omitê Mistefê-Antropolojiya Kurd Kurdî Kurdistanê

Çavkanî:

📌63 G. R. Driver (1923), The Name Kurd and its Philological Connexions, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, h. 3, r. 393-403; ji bo guhertoya kurdî bnr. “Navê kurd û pêwendiyên wî yên fîlolojîk”, wergera Mehmet Yonat, Nûbihar Akademî, h. 15, r. 127-135; ji bo nusxeya kurdî bnr.:

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1941025; dema gihiştinê: 03.12.2023; 21:57.

📌64 Deham Brahîm Hesinyanî (2018), Sîret’us-Sahabiyyi Caban El-Kurdî we Ibnuh’ut-Tabi’iyyi Meymûn we Riwayetuhuma, Mekteb’ut-Tefsîr: Hewlêr.