Meriv çawa felcê fêm dike

Prof. Dr. Derya Uludüz gote, ‘Ji ber ku nîşaneyên felcê pir nenas in pir dema em ji bo tedawîyê dereng dimînin. Lê eger nîşanan bên dîtin û di 4,5 saetên ewil de nexweş bînin nexweşxaneyê, şansê dermankirinê zêde dibe.”

Mejiyê me pêdivî bi oksîjenê heye ku bi hêsanî kar bike. Damarên me di heman demê de herikîna xwîna dewlemend a oksîjenê ji hemî beşên mêjiyê me re peyda dikin, û gava ku tiştek herikîna xwînê asteng dike, hucreyên mêjî di nav çend hûrdeman de dest bi mirinê dikin dema ku ew nikaribin oksîjenê bistînin.

Îşte ev felc e. Pisporê Norolojiyê Prof. Dr. Derya Uludüz, “Ev rewşa lezgîn a tibî ye. Wê got ku, “Bêyî ku li benda başbûna nîşaneyan bisekinin divê saziyek tenduristiyê were sepandin” û li ser vê yekê ev agahî dan.

4,5 saetên pêşîn girîng in

Dermankirinên felcê yên ku çêtirîn dixebitin gengaz in dema ku ew di nav 4,5 demjimêran de ji nîşaneyên yekem ên felcê bêne nas kirin û teşhîs kirin. Wexta ku piştî dest pêkirina felcê, çiqas dirêj dibe, xetera seqetbûn û mirinê jî ew qas zêde dibe. Naskirina van dikare ji we re bibe alîkar ku hûn kesê ku zû bi mejiyê felcê ketiye nas bikin, û ji wan re bibe alîkar ku ji derfeta teşhîs û dermankirina zû sûd werbigirin.

1- Ji bo zanibin ku yê din felç ketiye, pêşî jê bixwaze ku bibişire an jî diranên xwe nîşan bide. Ger di dema kirina vî karî de aliyek rûyê nexweş be û yê din baş nelive,

2- Telîmat bidin nexweş ku herdu destan hilde û 10 çirkeyan ber bi pêş ve bigire. Eger yek ji destan nelive, bikeve xwarê yan jî eger nexweş nikaribe tiştekî di destê xwe de bigire û dakeve;

3- Ji nexweş bixwaze hevokeke sade çêbike. Eger di çêkirina hevokan de zehmetî hebe, ev nîşan didin ku felç ketiye. Tavilê gazî ambulansê bikin û bibin nexweşxaneyê. Bê guman dema ku ev nîşanan yekem car xuya dibin bi bijîjkê têkildar re û di saziya tenduristiyê re ev agahiyên pêşîyê parve bikin. Ev agahdarî yek ji agahdariya pêşîn a herî pêwîst e ku ji bo dermankirina çêtir peyda bike. Ji ber ku tedawiya zû di felcê de jiyanê xilas dike.

Van nîşanan ciddî bibînin

Di van nîşaneyên ku hûn di xwe de dibînin, bêyî wendakirina demê serî li nexweşxaneyê bidin…

1- Ji nişka ve bêhişbûn û lawazbûna rû, dest û ling, bi taybetî li aliyekî laş.

2- Tevliheviya ji nişka ve, zehmetiya axaftinê yan jî têgihîştina axaftinê.

3- Kêmbûna dîtbarî ya ji nişka ve di çavekî yan herdu çavan de.

4- Zehmetiya ji nişkave meş, gêjbûn, windabûna hevsengiyê yan jî kêmbûna hevrêziyê.

5- Ji nişka ve serêşêya giran.

Van xeletiyan nekin

Nexweşê bi nîşanên felcê, tenê ji ber ku ew ne saxlem e li malê nehêlin.  Ji bilî vê, fonksiyona daqurtandinê ya nexweş jî dibe astengî. Îdî ne xwarinê bidin wî û ne jî avê vexwarin nedin. Wekî din, ew dikarin birevin. Her weha nerehet e ku meriv dermanê tansiyona xwînê bide nexweş jî ku tansiyona wî bilind be. Ji ber ku tansiyona xwînê dadikeve û herikîna xwînê ya mêjî kêm dibe. Sedema felcê dibe ku hemorrajiya mejî an jî girtina damaran be. Dema ku dermanek rijandina xwînê tê dayîn dibe ku xwîn zêde bibe. Ji ber vê yekê divê dermanên xwînmij ji nexweş re neyê dayîn.

Li vir faktorên rîskê hene

Qelewî, cixarekêşî, alkol, hîpertansiyon, şekir, kolesterolê bilind û jiyana rûniştî metirsiya felcê çêdike. Kontrolkirina baş a van metirsiyan di nexweşek ku felç ketiye de metirsiya felcek din ji sedî 80 kêm dike. Sedema herî girîng a felcê hîpertansiyon e û ji bo kêmkirina vê metirsiyê divê girîngî li ser vexwarina xwê bê girtin û bi werzişê rêkûpêk ji qelewbûnê dûr bikevin.

Dermankirin

Bi belavbûna faktorên rîska felcê, ku wekî nexweşiya kal û pîran tê zanîn, ew bû nexweşiyek ku di temenek zû de dest pê kir. Li welatê me ji sedî 10ê nexweşên felcê di bin 40 salî de ne. Di nexweşên ku di 4,5 saetên ewil de têne razandin de, dermankirinê û paqijkirina damarên girêk ku di 8 saetên ewil de dibe sedema astengkirina anjîyografî, ango sepandina dermankirina ku em jê re dibêjin  trombektomîya mekanîkî, jiyana nexweş xilas dike. Pir girîng e ku ev dermankirin li navendekê felcê yê bi tecrûbe bêne kirin. Felc naha wekî nexweşiyek dermankirî tê hesibandin, bi saya dermankirinên acîl li çaraliyê cîhanê. Destwerdana destpêkê nexweşan ji mirin û seqetiyê diparêze.

Felca piçûk jî ciddî bibînin

Heke hemî nîşan piştî çend hûrdeman winda bibin, carinan dibe ku nexweş bi “êrîşa (ataxa) iskemîkî” ya demkî re jî hebe, ku em jê re dibêjin “felca piçûk”. Gelek kes dikarin van nîşanan paşguh nekin, ku piştî çend hûrdeman winda dibin. Lê ji bîr mekin ku ev teqîna piçûk dibe ku xebereke mezin bide, ji ber vê yekê qet paşguh nekin wê. Di dema felcê de her deqe tê hesibandin, û bi dermankirina bilez, zirara mêjî ya ku felq dikare bibe sedema pir kêm dibe.

 

Çavkanî: sozcu.com.tr