Pîskolojiya Embrîyo Hîn Bibin – Ömer KURT

Dora duhalîtî halê dayikê digihê ji zorakê wî ji, dayikê derewin ji gotî, heta kû tiştêki jibo jê re qahirî têsirî ku kiri piştê zayînê ji zarokê ji nîşan didi.

Zarokê we piştê kû hatî dinyayê jê pê ve fehîtokî yê we mane nedayi hene? Anji ji dengek piçûk ditirsi? Pir dexezar, silek anji fehîtokî ye? Van hestin me pişt hev rêz kiri bi rasti jibo her çûço cûdatî nîşan didi. Wek mînak heta tu bixwazi hîn zarok şahî ne,xwe baweri zêde, bêtirs, xwe îfade kirin paş naçi, bi kêf û çoş, şexsiyetekî hezkirin û hat hezkirinê jêhez kirin nîşan didi.Alîkî jiyana mirov yê ku ne avêtê pişt guhê xwe yê temsîl diki ava kirine van taybetîyen çi bandordar kiriye? Bircane, genîn? Birc û taybetîyê genetîk têsîrê ser afîrreşe mirov nikarin ser guhê bavêşin. Lê mirovek ji pitikayi bingeha şexsiyetê nîşanê dayi, wî gavi zikê diya xwe de davêji. Pedegogan wî re “derûnnasiyê embriyo” dibêjin.

Gen ên ji dê û bavê tên standin zarok, xusûsiyet anji taybetmendîyê fizik dê-bavê xwe distêni.. Wekî mînak heger dê-bav şahî û şîrîn be zarok ji wek dê-bavê xwe şahî û şîrîn dibe. Anji wek bavê xwe rijd. Lê avakirne nasnameye zarokek de cem xusûsiyete genetîk, xusûsiyete psîkolojik ji xuyar diki. Piştê embrîyo zikê dayikê de xwe girt wek faktorê psîkolojik faktorê genetîk ji pêşveçûnê zarokê de xwe xuyar diki. Vî halî de ev pirs tê pêşi ye me; Wek libe lopik psîkolojik e embrîyo çi ava diki? Yê dayik be hemû kes dikari vî bersivi bidi.

Embrîyo zikê diya xwe de 9 meh dimêni û ji dayikê xwedî dibe. Dayê hej tendûristîye xwe hebi yê zarok ji tendûrist be. Wusa kû dayik biwestê zarok ji diwestê. Heta meha bi tevgerê pê bihesî ji westandine dayikê nerehetiye xwe bi pehine nîşan didi. Bi vî halî pirsê ku me dayi bersivê ji jî xwe re têni. Psîkoloji ye pitokê yê weri dinê wek yên din ji pêvebûna Psîkoloji dayikê ye. Ji ber vê Pisporê Pedagog Doxtor Adem Güneş nasîyê Psîkoloji ye Embrîyo yê wusa diki “Embrîyo bi navberiya dayikê halî giyanê diji”

Yanî, jinê duhalî her êşê, kêf buye, hest in diguherin de pîto ji eyni wusa dijî. Lê pîto tiştê ku ji zikê diya naheli naye dinê. Ew libe fasûli piçûk piştê ji dayik bûyi 9 mehan gora halê ruhîyetê xusûsiyetek pêşve diçi. Wek minakî heger dayik bi tirs rojê xwe biborêni yê zarok ji heta emrê xwe bitirse. Heger dayik şahî bihizur duhalî ye xwe bijî yê zarokek şahî û hezkirin bêni ser dinê. Aden Güneş; vî sedemî dayikan, wek hemû doxtoran rehet, şahî, rik neavêşi tiştê ki, tiştê ku tengasî biki dûr bikevi, newestê, pir hez kirin duhalî ye xwe biborêni tewsîye diki. Hîncara ev şert en jibo jinan hemû van libat en pêşandin biki asteng dibi. Dora duhalî de gelek teşqele menfî pişt hev rêz dibi. Jibo Hin kes bêpereti, jibo hin kes kêmasîye dostan, jibo hin kes ji wek wunda kirne nasîye sedemin herî zêde jinan duhalîyê de bextreşi,tirsonek, sedemê qilqiliyê dibe. Heta hin jin dibe bi hemberê van tengasîyen. Jibo wan duhalî yê ne xemginî derbas biki wan qewettir diki.

Pêwiste tiştê ku duhalîyen biki astengên werin pêşî neleqiti. Adem Güneş, gazi diki jinê benda pîtoke be dibe wek kund balkêş û cidî be. Û wê hişyarî diki; Jin, dibe ji bîr neki qasê fîzyolojik, ji alîyê psikolojik jî girêdayi ye ferxikê xwe ye. Û jibo hizurê pêşeroje wî dibe ser her tişti weri. Nexwe xwe tengasîyê re berdi giyanek nerênî biji bi pêşi de yê biqehiri disa ji ew be. Lewra dê-bav herî pir pirsa “Zarokê min çima wusa ye?” dikin. Zarokan şaxsiyeki newêrek, bextreş, şerud, dexezar nîşan bidi, pêşî dê-bav diqehiri. Digel vî qasî; pir caran, xasûseteki nerênî re serî pê nakin û zarokan wan wusa bijî û netîce wana bi qehirandi lê dinêri.

Hingê, duhalî anji yê ku hèvîya duhalî wan zorîyen bizan bi û wusa tevger bikin. Pirtûkê dixwinê bizani ku zarokê xwe re dixwinê. Dibe ji bîr neki tiştên pê dihîsi tenê ne bixwe zarokê wî ji girê didi. Lewra serî pê ve wek me gotî dayik tirsa bijî,xezeb, hêrs,xemgin,rik hemû hest dikevin nav genîn embriyo. Bi tenê ne van hest en;helwestin çewt ji “Psîkoljiye Embrîyoyê” nerêni bandor diki. Wek minak dema dayik derewe diki rasterast xusûsiyetê zarokê şewq diki. Ji lewra van hemû sedemen, dayik xusûsiyete zarokê wî bixwazi çawa be dibe duhalî xwe wusa bijî.

Embrîyo tiştê naxwazi ji dizani!

Psîkoloji ye embrîyoyê yê ku ava diki rewşek din ji duhalîyen nexwestiye. Yê dayikbûne re ne amade, bi şaşmîti duhal buyi anji piştê du-sê zarokan jinên duhalîye nexwazi dema duhal bibin dixwazin vî duhalîye dawî biki. Anji qabûl naki. Lewma bi mecbûri duhalîyetiyê derbas diki. Sedem vê embrîyo ji vî halî bandor dibi û xwe pelîxandin hîs diki. Ev rewş piştê duhalîye ji dewam diki. Heta dawîyê ji dibi xasûsiyetek taybedmendî

Wergêr: Ömer KURT

Nivîskar : S.Şentürk – yenibahar.zaman.com.tr