Yên ku dibêjin “ez hesûd im ji ber ku ez evîndar im” li vir in? Psîkologê Klînîkî û Pisporê Hîpnozê Mehmet Başkak her tiştê ku hûn di derbarê çavnebariyê de meraq dikin vegot.
Peyva hesûdiyê wiha pênase dike: “Helwesta neyînî ya dema ku mirov serweriyekê nîşan dide an jî dema ku tê bawer kirin ku hezkiriyek bi kesekî din re eleqedar e”. Bi rastî, ev ‘helwesta negatîf’ ji ya ku hûn difikirin zêdetir wateya xwe kûrtir e. Di vê gotarê de, em ê li ser çavnebariya evîndar / hevjînê nîqaş bikin. Pisporê Psîkologê Klînîkî û Pisporê Hîpnozê Mehmet Başkak pirsên me yên der barê hesûdiya evîndaran de bersivand.
Çima em ji evîndara/jina xwe hesûdiyê dikin? Ma çavnebarî pirsgirêkek bi xwebaweriyê ye?
Pêdivî ye ku meriv fêm bike ku her hestek ku em dikişînin parçeyek hebûna mirovî ye. Em çavnebariyê dikin ji ber ku ew di xwezaya me de ye, mîna hêrs, çavnebarî yek ji hêmanên ku me dike ku em in…
Dema ku guncan be hêrsbûn nîşana tenduristiyê dide, dema ku guncan be, nefreta ji sûcê berovajîkirî û kiryarê wê saxlembûnê nîşan dide û her wusa, hesûdiya li cîhê rast nîşana laşek saxlem dide.
Hesûdiya ku jina evîndar dema hevjînê xwe bi jineke din re di derdoreke taybet de dibîne, hembêz dike, an jî dema ku zilam jina ku jê hez dike di hawîrdorek taybet de bi zilamek din re dibîne, hesûdiya ku di cîh de tê xuyang kirin e. Hestiya aîdiyetê tê xerakirin, dilsozî tê binpêkirin, hesta evîna ku ji aliyê hevjînê ve tê vegotin rastî înkarê tê û helbet hesûdiya li vir xwezayî ye. Evîn tevlêbûna du kesan e, hesta aîdiyeta yê ku hûn jê hez dikin e, û hesûdiya ku di cih de tê xuyang kirin tiştek bi aîdiyeta hestyarî ya wusa re heye.
Bê guman, ew dikare ji ber kêmbûna xwebaweriyê jî çêbibe, lê di vê rewşê de, çavnebarî dikare wekî pirsgirêkek were dîtin. Heger di mirov de hesta bêkêmasî, bêqîmetî, tirsa windakirina hezkiriyê xwe hebe, dikare bi tevgerên çavnebariya zêde jiyana jina xwe bike kabûs, di vê rewşê de bi xwebaweriyê ve girêdayî ye, lê di rewşek weha de em behsa pirsgirêkek psîkolojîk dikin.
Gelo hesûdî nexweşiyek e?
Hestên me jî ji bo me peyamek, mîsyonek hişyariyê hildigirin. Di vê wateyê de mirov dikare bibêje ku çavnebarî ne pirsgirêk e, lê parçeyek ji xebata laşê mirovek saxlem û normal e. Hesûdî di astek ku dê kalîteya têkiliyê xera bike dikare bibe nexweşiyek bi bandorên wêranker.
Hesûdiya patolojîk nexweş e û wekî sendroma Othello jî tê zanîn. Di vê xebata Shakespeare de, Othello bi çavnebariya tund, hestên paranoîd, gumanên tund ji destê xwe derdikeve, rastî jina xwe ya delal û Cassio ku difikire evîndarê wê ye, dikuje û paşê jî xwe dikuje û piştre jî hesûdiya wî ya bêbingeh ku dibe sedema van hemûyan. Karekterê bi navê Lago yê ku ev plan kiriye jî bi îdamê tê mehkûmkirin. Hesûdî li vir nexweşiyek e.
Hûn dikarin bi kurtî nîşaneyên çavnebariya nexweş bibêjin:
1- Xemgîniya zêde ya ku hezkiriyê xwe wenda kirin,
2- Tirsa ji xapandinê vediguhere mêtingeriyê: Hewl dide ku têkiliyên normal ên jina xwe jî kontrol bike, bêyî ku behsa malbat û derdora xwe bike, hewl dide têkiliyên xwe bisînor bike.
3- Nîşandana hêrs, tehdîd û hetta tundî li kesê hezkirî,
4- Hewldana kontrolkirina her kêliyê; bi berdewamî têlefonên xwe, hesabên medyaya civakî dişopînin, parveyên kê ecibandine… Ew serhêl bin an ne li ser WhatsAppê bin, ger serhêl bin çima onlîne ne, ew ji hêla têkiliyek din ve dişewitin, wiha hertiştî dike sedemekê şer,
5- Sazkirina komployan… Mînak bi hesabekî din hewl didin ku bi peyamên medyaya civakî bala wî bikşînin.
Yên ku dibêjin piraniya van nîşanan li cem me hene, tê wê wateyê ku têkilî û zewaca wan di xetereya cidî de ye; aştî jixwe şikestiye, di vê rewşê de, hûn bi mûmekê lê bigerin jî hûn nikarin bextewariyê bibînin.
Ger em giraniya hesûdiyê wekî nexweşiyek bihesibînin, gelo çare heye?
Mirovê ku pir çavnebar dibe ku dema ku ew aram be, bêje bêaqil e, lê ew nikare alîkariya zêde-hestiyariya ku ji hundur derkeve. Min hizir kir ku cotek ji hesûdiya zêde derketiye, nexweşê min jin bû, salek zewicî bûn û di demek pir dijwar re derbas dibûn, ji ber çavnebarî û hêrsê xew nedihat. Li hevdîtina hevjîna xwe ya bi dê û xwîşka xwe re jî ranaweste, her tim dixwest wî ceza bike. Me pêvajoya piştgiriyê bi hîpnoterapî bername kir, û bi lêkolînên xwe, em fêr bûn ku dema ew 4 salî bû, wî dît ku bavê wî diya xwe dixapîne. Li ser riya bavê wî, bavê wê li sînga wê dixe û derî digre, lê ew rewşa taybet a bi jineke din re dibîne. Li vir bingeha hesta windakirina baweriya bi bavê xwe, redkirina bavê xwe û hestên bêqîmetiyê hate danîn… Û dema ew zewicî, ev tovê xerab, ku di binhişê wê de radiza, ji xew şiyar bû û mêrê xwe bi bavê xwe ve girêda, êdî ew sextekarekî potansiyel bû… Ev bû bingeha hemî reaksiyonên wê yên nexweş û ew bû. Karîbû piştî çend danişînan bi ser bikeve, û terapiya wê bi serfirazî qediya. Dîtina sedemên çavnebariyê û kontrolkirina hestên xwe dibe ku bi pêvajoya dermankirinê ve gengaz be. Kesek di vê rewşê de divê bê guman bi pisporek tenduristiya derûnî re bişêwire.
Hesûdiya mêran dijwartir e an çavnebariya jinê?
Hesûdiya patolojîk kansera pêwendiyê ye, û her du jî dijwar in. Di kevneşopî de mirov dikare bêje ku jin bêtir meyla hesûdiya mêran tehemûl dikin, tehemûlê wê dikin û vê yekê wekî îspata ku pir jê tê hezkirin dibînin. Lêkolîn hene ku nîşan didin ku jin ji mêran bêtir rêgezên çêker ji bo rûbirûbûna çavnebariyê, û mêr ji jinan bêtir rêgezên wêranker digirin dest. Lêbelê, çavnebariya patolojîk di dawiyê de têkiliya di navbera jin û mêr xera dike, û zewacê bi dawî dike.
Cûdahî di navbera çavnebariya di zewacan û di evîndaran de hene?
Helbet cureyê pêwendiyê û ji pêwendiyê çi tê hêvîkirin girîng e… Min li ser lêkolîneke ku li Zanîngeha Enqereyê di çarçoveya psîkolojiya civakî de hat kirin fikirî… Hat dîtin ku kesên tenê beşdarî bandorên erênî yên di anketan de ji kesên zewicî zêdetir çavnebarin. Ger hêviyên pêşerojê di heyama hevala keçikê de gihîştî bin, dibe ku pêvajoyên dijwar ên mîna yên di zewacê de çêbibin, lê her gav dikare were gotin ku ew bêtir tengahî ye ji ber ku ew tê wateya sazûmankirina aîdiyetê û pabendbûnê.
Ger ji nîvê zêdetir nîşanên jorîn di heyama hevdîtînê de çêbibin, fikirîna “dema ku hûn bizewicin dê baştir bibe” û paşguhkirina wê dibe ku were wateya pejirandina zewacek dijwar.
Ma çavnebarî ji têkiliyê re fêde nake?
Qet nebe, piçek çavnebarî çêjekê zêde dike. Em careke din pê dihesin ku em bi hesûdiyeke têr jê hez dikin û têne hezkirin, em bi dozek hesûdiyê ve girêdana xwe ya bi hev re fam dikin, çavnebariya ku di cih de tê xuyang kirin yek ji hêmanên zêdekirina hişmendiya evînê ye, qamçiyên xwestekan e.
Hûn hevoka “Li ku derê hesûdî tune be, li wir evîn tune” çawa şîrove dikin?
Evîn çivîkekî neçav e, mîna avê, dikare şeklê her kodikê bigre. Mîlyon pênaseyên evînê hene, bi milyonan dewletên mirovan hene. Tê bîra min nexweşekî min ku digot qey ew pir evîndarê jineke rêya xerab de ye dema ku ew hîn mişterbû û her êvar li ber bordûxana ku jin lê dixebitî li benda wê bû ku ji kar derkeve. Ji ber ku her roj bi gelek mêran re bû, hestek herî piçûk a çavnebariyê nedianî ziman. Li vir hûn dikarin bibêjin ku asta çavnebariyê li gorî normal di binê sifirê de ye, lê tevî vê yekê jî, xerîdar qala evîna dilşewat dikir. Pirsgirêkên wî yên cidî yên kesayetî hebûn. Li vir patolojîyek heye, pirsgirêkên psîko-civakî yên pir alî hene an evîn heye?
Cihê ku çavnebariya zêde hebe, nexweşî heye, li ku derê çavnebariya zêde hebe, şik, fikar, hêrs û bêbawerî heye, lê em dikarin hesûdiya xwe ya nexweş bi cilê evînê kamûfle bikin û hevkêşiyek saz bikin: “Eger hesûdî hebe evîn heye, wekî din evîn nabe”. Divê hûn bi baldarî binêrin. Hesûdî, di asta xwedîbûn, parastin û xurtkirina têkiliyê de, evînê weke hesteke gerdûnî, mirovî bi xwe re tîne.
Ma ne normal e ku di navbera hevseran de çavnebarî nebe? Mêr an jî jin, ku hevjîna wê çavnebar e, gerekê çawa bi hev ra tevbigerin? Divê çi bikin û çi nekin?
Tunebûna hesûdîyê nenormal e, tunebûna çavnebarîyê dikare bibe nîşana pirsgirêkekê. Berî çend salan xanimek hebû ku behsa çûna mêrê xwe bi zaroka xwe ya ji zewaca berê û diya zarokê, jina wî ya berê re dibû betlaneyê. Wî îzahata jina xwe ya “ji bo tenduristiya zarokê” maqûl dît, xuya ye ku ne çavnebarî ye. Di rastiyê de hemû mesele kêmbûna ciddî ya xwebawerî û xwenebaweriyê bû, û fikarên wê yên ji bo peydakirina yekî din û nekaribûna nîzamê saz bikin, pir zêde bû. Hat tepisandin ji ber ku tirsa wan pir serdesttir bû. “Asta tepeserkirina çavnebariyê çi bû?” Ez wisa difikirim ku çêtir e ku meriv wusa bifikire.
Ji bo kesên çavnebar jî tiştên ku bên kirin hene. Girîng e ku kesên hesûdî rewşa xwe rave bikin û hewl bidin hevserê xwe fam bikin, hezkirina hevjîna xwe ya ji bo xwe, bextewariya xwe dema ku yekî din negirin ber çavan û hewl bidin ku wê kontrol bikin. Kesên ku hesûdiyê dikin bila ji kar, malbat û derdorên xwe yên civakî dûr nekevin, aliyên rast ên hesûdiyê paqij bikin…
Ew gerekê eleqe nîşanî jina xwe bide û wê bi qîmet hîskirin bike. Divê alî bi nêzîkatiyên ku di çarçoveya hezkirin û rêzgirtinê de, di çarçoveya evîn û rêzgirtinê de, bi bûyerên taybet û sosretên biçûk de têkiliyeke empatîk bi hev re bihesînin… Lê eger hesûdî gihîştibe wê astê ku dikare aramiyê xera bike, ne pir tişt e ku mirov bi tena serê xwe di dema hesûdiya nexweş de, bêyî dereng serî li psîkolog an şêwirmendê malbatê bide, piştgirî hewce ye.
Hevpeyvîn: Dilay Argun – hthayat.haberturk.com
Werger: Çandname
