Ciwan jiyana xwe di pêwendiya berdewam de derbas dikin. Peyaman dişînin, bi telefonê diaxivin, di medyaya civakî de dijîn. Îcar çima gelek dê û bav gilî dikin ku nikarin bi zarokên xwe re bipeyivin?
Yek ji sedemên vê yekê jî ew e ku em gelek caran tercîh dikin ku bi ciwanan re li ser tiştên ku divê bikin biaxivin, ne ku li ser daxwaz û hewcedariyên wan biaxivin. Heger hûn dixwazin bi zaroka xwe ya/yê ciwan re di çarçoveya rêzgirtin, hevberdanî û kêfê de têkiliyek saxlem saz bikin an jî têkiliya xwe ya heyî xurt bikin, em pêşniyar dikin ku hûn bala xwe bidin van tiştan.
Sohbetên rojane bikin
Têkilî – nemaze yên nêzîk – wext digire. Mînakî, têkiliya we bi hevalê xwe yê herî baş re çawa dest pê kir? Dibe ku we li ser kar ji tiştekî gilî dikir; xerîdarek acizker an qehweyek bê t’am. Piştî gelek çîrokên hevbeş – rêzefîlm, betlane, otomobîlên xerabe hwd. – te dest bi vebûna sohbetê kir, êdî bû rojev ku behsa evîndara xwe yan jî nexweşiya diya xwe bikî. Zarok jî heman in. Belê, tu zarokê xwe ji zayînê ve nas dikî; lêbelê, şiyana wan a çêkirina têkiliyên nêzîk bi hevalê xwe re, hestên wan ên bêewlehiyê yên li ser têkiliyên nû, an fikarên wan ên li ser jiyanê hîn pir nû ne. Pêdivî ye ku ew li ser tiştên rojane, yên ku xuya dikin sivik biaxive berî ku ew li ser van mijarên hesas biaxive. Mînakî lîstikên komputerê an jî li ser rengekî nû ya ku wê/wî li serhêl dît.
Ev ne sohbeta rast e ku we hêvî dikir, ne wisa? Lê ew celebek veberhênanek e. Bi vî awayî, pêşî bi guhdarîkirina tiştên ku ew dixwazin parve bikin atmosferek pêbaweriyê biafirînin. Bila ew bibîne ku hûn paşiya berjewendîyên wî/wê ne. Ji bo nimûne, zarok pêlîstokên xwe nîşanî kesên ku jê hez dikin dikin; ji ber ku ev tiştên ku herî zêde wan heyecan dike ev in. Lîstikên kompîturê an vîdyoyên Youtube-ê di heman demê de wekhevên ciwan in. Van hestan parve bikin. Ji wan re nîşan bidin ku hûn tiştên ku ew xweş dihesibînin ciddî digirin. Ji bo destpêkê îdeal e. Bi vî awayî hûn ê bikaribin pêbaweriyê ava bikin û nîşan bidin ku hûn hevalekî/ê sozdar in.
Ji bo parvekirina rojane modelekê çêbikin
Mirov hevdu teqlîd dikin. Heke hûn dixwazin zarokê we li ser roja xwe biaxive, pêşîyê tu biaxive. Li ser firavîna xwe bipeyivin. Vebêjin ku di tuwaletek bê kaxez de hûn asê mane. An jî hûn çiqas xemgîn in ku hevalê we dev ji kar berdaye. Li ser tiştên piçûk bipeyivin. Dibe ku ji we re ters were; lê xwezayî ye. Di axaftinê de zêde mezin nekin, lê; Dem bidin kesê din ku çîrokên xwe jî parve bike. Bi vî awayî sohbetek xwezayî pêş dikeve. Mirov bi xwezayî hewl dide ku hevsengiya nêzîkbûnê pêşva bibe.
Dersê, nesîhetê nedin, guhdarî bikin
“Tu xelet î, ez herî baş dizanim” dibe ku riya herî ewledar e ku meriv ji axaftinê dûr bixe. Nebin ew kesê wiha!. Dema ku zarokê we dest bi axaftinê kir, bila ew berdewam bike. Tenê guhdarî bikin; Di hin xalan de, hûn ê bibînin ku ew dest pê dike ku bi dengekî bilind li ser dibistana xwe an hevalên xwe bifikire. Serê xwe bihejînin, di navberên birêkûpêk de bersivên kurt bidin, û carinan pirsên bêalî bipirsin. Dema ku hûn nepeyivin, zarokê we dest pê dike ku valahiyê tije bike. Lêkolîn nîşan didin ku guhdarîkirina bi awayê pejirandinê xortan teşwîq dike ku bêtir vekirî biaxivin; bi taybetî li hember pirsên gêj an rexneyên ku wan bi dilgermî li benda bersivê we yê din in.
Ger pirsgirêkek wan hebe ku pêdiviya wan bi alîkariyê heye, hûn gotina nêrîna xwe de dudilî nebin
Gelek ciwan dixwazin şîretên dêûbavên xwe bibihîzin. Tiştê ku ew naxwazin bibihîzin tê gotin ku çi bikin an çi bifikirin. Pirsên sereke bipirsin an stratejiyan parve bikin, mîna ku bi hevalekî/ê re bipeyivin. “Tu zehmetî di di hevaliyê de heye? Ma bîranînên li ser têlefona we alîkariyê dikin?” an jî “Ez zehmetiyê dikişînim; Amadekirina lîsteyekê ku kar hêsan dike.”
Bifikirin ku hevalek li pêşberî we heye û ji bîr mekin ku şîreta we dê were pejirandin an na, bi dengê we ve girêdayî ye. Peyamên çêker – eşkere dike ku kesê din jixwe vê yekê dizane – dê bi xêr bên. Jixwe, pirsgirêkek heye ku ew dixwazin çareser bikin. Dibêjin ku divê ew çêtir bike an jî we çareseriyek rast heye, qet nayê pejirandin û kêm caran tê guhdarî kirin. Bînin bîra xwe ku her çend hûn çêtir dizanin jî, ew şêwaz û awaza we ye ku dê cûdahiyê bike.
Referans: Nancy Darling. “Ez çawa dikarim ciwanê xwe bi min re bipeyivim? 4 Serişteyên”. Şuradan alındı: https://www.psychologytoday.com/us/blog/thinking-about-kids/202003/how-can-i-get-my-teenager-talk-me-4-tips (02.03.2020)
