Xwarin yek ji faktorên herî girîng e ku piştgirî dide mezinbûn û pêşkeftina zarokan. Xwarina têr gihîştina potansiyela laşî ya ku ji hêla genên ku ji dêûbavan ve hatî mîras têne destnîşan kirin misoger dike. Di her temenî de pir girîng e ku hûn pê ewle bin ku hûn bi têra xwe vîtamîn, mîneral û xurdemeniyên (karbohîdartan, proteîn, rûn) yên ku divê di xwarinê de bêne hesibandin bixwin. Dibe ku zarok di temenên cûda de hewceyê mîqdarên cûda yên nutriyan bin. Xwarina ji bo zarokê ji bo tenduristiya çêtirîn; ji hêla temen, zayend, tevger û taybetmendiyên din ve têne destnîşankirin. Lêbelê, em dizanin ku her zarok xwarina ku li ber wan tê danîn nexwe û pir zêde meyla vebijarkên netendurist dike. Di vê rewşê de, adetên xwarinê yên ku di xwarina zarokan de cihekî girîng digirin, derdikevin holê.
Di zarokan de xwarin
Yekem hewcedariya bingehîn a her zarokî ew e ku di şert û mercên saxlem de bijî, têr bibe û di hawîrdorek ku bikaribe hezkirinê werbigire mezin bibe. Li gorî pisporan, zarokên ku xwedan parêzek têr û hevseng in, jêhatîbûn û jêhatîbûna qebîlîyetê û hînbûnê pêşkeftîtir nîşan didin. Rêjeya ku rojane li zarokan tê xwarin li gorî temenê diguhere. Lêbelê, rêjeya koma xwarinê ya ku divê di nav rojê de were xwarin zêde nayê guhertin. Heke hûn dixwazin ji zarokê xwe re tebaxeke saxlem û hevseng pêşkêşî bikin, ev tebax e;
- 40-50% ji sebze û fêkiyan,
- 20-25% çavkaniyên proteîn ên wekî hêk, mirîşk, masî, fêkiyan, hilberên soyê,
- 25-30% hilberên gewherî yên wekî birinc, nîsk, cehî, maqarneyê dexl, nanên hûr,
- Divê 5-10% ji rûn (tov, nîsk, rûnên nerafînekirî) pêk were.
- Ji bilî vê, divê rojane şîr û hilberên şîr bêne vexwarin. Pêdivî ye ku vebijarkên bêyî şekirê zêde hilbijêrin.
Xwarina zarokan pêşî ji aliyê malbatê ve û piştre li dibistanê tê çêkirin. Ji ber vê sedemê jî mijara xureka zarokan dibe du beş wek xwarina pêşdibistanê û xwarina zarokên dibistanê.
Xwarin di Zarokên Pêşdibistanê de
Xwarina pêşdibistanê ew serdem e ku zarok dest bi helwêstê li hember xwarinê dikin. Ji bo zarokên vê serdemê, ku jê re koma lîstikê jî tê gotin, bûyerên li derdora wan her dem balkêş in û pir caran tê dîtin ku di dema xwarinê de bala wan dikişîne. Ji xwarina sebzeyan û tevlihevkirina xwarinan hez nakin. Di vê heyamê de xwarina bijartî bi piranî tê dîtin. Di vê pêvajoya dijwar ê demkî de, hin erk hene ku dikeve ser milê kesên ku ji lênêrîna zarokê berpirsyar in. Em dikarin wan bi kurtî wiha binivîsin:
- Dêûbav û lênihêrker, heke hebin, divê zanibin ku adetên xwarinê, ecibandin û nefretkirina wan dê ji hêla zarok ve bêne teqlîd kirin.
- Zarokên ku mîqdara xwarina wan a rojane diguhere, divê her roj heman mîqdarê bixwin.
- Divê tu komên xwarinê wekî ceza û xelat ji zarokan re neyê dayîn. Dema ku tê gotin “heta zebzeyên li ser tebeqê neqedînin hûn nikarin çîkolata bixwin” zebzeya li ser tebaxê ji bo zarokê dibe ceza, çîkolata jî dibe xelat.
- Pêdivî ye ku meriv bi zarok re li ser sifrê rûne û her roj di heman wextê de bixwe. Xwarinek ku zarok nexwaze jî hebe jî, bi rûniştina li ser sifrê bi hev re tê temînkirin ku zarok jê re bibe adet.
- Divê destûr neyê dayin ku zarok nêzî wextên xwarinê xwarinên bêserûber bixwin. Bi vî awayî ji zarok re tê dayîn ku xwarina sereke birçî û bi dilxwazî bixwe.
- Di vê heyamê de ku rêjeya mezinbûnê hêdî ye û pêşkeftina motorê bi lez pêk tê, divê armanc were plansaz kirin, plansaziya xwarinê, pêşdebirina reftarên xwarinê û bidestxistina adetên xwarina erênî yên jiyanê.
Di Temenê Dibistanan de Xwarina Zarok
Zarokên temenên dibistanê, yên ku ji koma din xwedan mezinbûna domdar lê hêdîtir in, hewcedariya wan bi xwarina tendurist û xwarinên xwerû hene. Pirxwarin di vê koma temenê de gelemperî ye. Ew dikarin rojê 4-5 xwarinê bixwin. Ji xeynî malbatê, heval û amûrên teknolojîk (telefon, televîzyon) jî dikarin bandorê li bijartin û adetên xwarinê yên vê koma temen bikin. Di vê serdemê de, xwesteka ceribandina xwarinên nû li gorî serdema pêşdibistanê zêdetir tê dîtin. Her çend ji zarokên pêşdibistanê xwedan jêhatiniyên pêşkeftîtir bin jî, zarokên di temenê dibistanê de hîn di pêvajoyek hînbûnê de ne û di vê heyamê de hin berpirsiyarî dikevin ser milê lênêran. Hinek pêşniyar:
- Ev zarokên ku şarezayiya wan pêş dikeve, dikarin tevlî hilbijartin û amadekirina xwarinê bibin. Zarokên ku îmkana wan heye ku xwarin û mîqdarên li gorî nirxên xwe yên xurekan hilbijêrin dê fêr bibin ku bijartinên tendurist bikin.
- Kêmasiya kalsiyûm, magnezyum, potasyum û fiberê di zarokan de gelemperî ye. Ji ber vê yekê xwarina xwarinên bi van hêmanan dikare were zêdekirin.
- Zarok gelek caran li ava vexwarinê nafikirin. Ji bo misogerkirinê divê were bibîranîn ku di dema xwarinê û piştî her çalakiya laşî de tiştên avîn bixwin û vexwun.
- Derbaskirina nîvê rojê li dibistanê tê wê wateyê ku zarokên wan hinek ji xwarinên xwe li dibistanê dixwin. Xwarinên dibistanê divê ji xwarinên din neyê paşguh kirin. Hûn dikarin pê ewle bin ku zarokê we li dibistanê bi tendurîstî dixwe, bi amadekirina qutiya firavînê ya zarokan bi xwarinên hêsan û guhêzbar re.
- Ji ber ku zarok di heyama mezinbûnê de ye, guherînên giraniya laş dikare pir zêde be. Lêbelê, divê were zanîn ku ev di nav sînorên saxlem de ye û dema ku hewce be divê doxtorekî were şêwir kirin.
Di Zarokan de Adetên Xwarinê
Pitikên ku ji dema jidayikbûnê pêdiviya wan bi xwarinê heye, bi saya derbasbûna xwarinên hişk û jêhatiya ku pişt re çêdibe, serdemeke ku ew xwe tê de dixwin dest pê dikin. Di vê heyamê de, zarok wekî her tiştî bi çavdêriya xwarinê fêr dibin. Xwarinên zarokan di malbatê de dest pê dikin. Xwarina zarokan li gor civak, derdor û jîngeha malbatê dibe ku biguhere. Ji ber vê sedemê jî divê malbat perwerdehiya xwarina tendurist û rast bide zarokê ku di tevahiya jiyana xwe de bidomîne.
Adetên xwarinê di zarokan de herî zêde piştî perwerdehiya yekem a ku ji malbatê hatî wergirtin ji hêla saziyên perwerdehiyê ve têne bandor kirin. Ji bilî zanîna xurekan, ku bingehê wê di malbatê de tê danîn, divê di dibistanan de adetên xwarinê yên têr û hevseng bên bidestxistin. Bi taybetî di dema pêşdibistanê de perwerde û çalakiyên rast ên xwarinê, asta zanîna zarokan di derbarê xwarinê de zêde dike. Bi vî awayî pêşî li nexweşiyên ku di zarokatî an jî mezinan de dibe, têne girtin. Pir girîng e ku zarokên ku siberoja civakê çêdikin, adetên xwarina saxlem bidest bixin û di pêşerojê de kesên saxlem ava bikin. Ji ber vê yekê, perwerdehiya xwarina bi tendurist û hevseng ku li dibistanan tê dayîn, ji bo pêşxistina adetên xwarinê di zarokan de xwedî girîngiyek mezin e.
Çenteyê Zarokan ê Xwarinê
Danîna adetên xwarina hevseng û tendurist ji bo dêûbavan dikare pêvajoyek dijwar be. Lêbelê, divê were zanîn ku ev pêvajo demkî ye. Di dema pêşdibistanê de pêvajoyek xwarina saxlem dikare bi hêsanî di demjimêrên birêkûpêk û li malê de were peyda kirin, piraniya dêûbavan dema ku zarok dest bi dibistanê dike zehmetiyan dikişînin. Dema ku xwarinên sereke yên li dibistanên ku pergala xwaringehê didin xwarinên yên malê saxlem in, li dibistanên ku xwaringeh tune ne, dibe ku zarok li kantînên dibistanan berê xwe bidin xwarinên nebaş. Rêya herî bi bandor û hêsan a pêşîlêgirtina vê yekê amadekirina çenteya xwarinê ya zarokan e. Li vir çend tişt hene ku dêûbavên ku çenteya xwarinê ya zarokan amade dikin divê bala xwe bidin wan:
- Xwarinên wek nan, birinc, pasta û kartol ku we demek dirêj têr dihêlin divê werin zêdekirin. Berhemên genim bi qasî ku pêkane divê bên tercîh kirin.
- Derfetê bidin zarokên xwe ku sandwîçên xwe çêkin. Bi vî awayî, ew îhtîmal e ku ew bi dilxwazî zêdetir bixwin.
- Sebzeyên wek fêkî yan jî xiyar û gêzer divê li xwarinê bên zêdekirin. Ji ber ku xwarina fêkî û sebzeyan bi hûrkirina wan hêsantir dike, bi dilxwazî tê xwarin.
- Bi taybetî zarokên piçûk dibe ku bala xwe bidin awayê xuyangê xwarinê, ji ber vê yekê hûn dikarin çenteya xwarinê ya zarokan balkêştir bikin û notekê jî lê zêde bikin.
- Ger we nû dest bi amadekirina çenteya firavînê ji bo zarokekî kiribe, danîna xwarina bijarte ya zarokê we dê bihêle ku zarok bi dilxwazî vexwinû bixwin.
Xwarina ku di tenduristiya zarokan de xwedî cihekî pir krîtîk e, bi rastî di dema ducaniya dayikan de dest pê dike. Paşê, dema ku zarok şarezayên pêwîst bi dest dixe û bi tena serê xwe dest bi xwarinê dike, dema zarok dest bi dibistanê dikin bi rêberiya rast a dêûbav û perwerdekaran, xwarina zarokan çêdibe. Lêbelê, di vê pêvajoyê de, pir girîng e ku dêûbav di derbarê xwarina têr û hevseng de xwedan zanîna têr bin û bingehên xwarinê rast bi cih bînin. Di vê heyamê de ku gemariya agahdarî li ser xwarinê pir zêde ye, dibe ku çêtirîn be ku hem ji bo zarokê xwe hem jî ji bo tenduristiya xwe ji parêzvanekî/doxtorekî piştgirîyê bistînin.
Çavkanî: https://www.medicalpark.com.tr/
Werger: Çandname
