Edebiyata Kurdî, hinek kes hebûna zimanê kurdî qebûl nakin jî, bi klasîkên xwe û bi çîrokên xwe yên xurt ên ji sirgûnê, mîna gelek edebiyatên bi nav û deng, amade ye ku we bigihîne rêwîtiyeke kûr a ji dîrokê heya îro. Li vir berhemên girîng ên ku bi rêwîtiyeke biçûk ji Edebiyata Kurdî ya Klasîk berbi edebiyata nûjen/modern ve cihê xwe di cîhanê de girtine.
1. Ehmedê Xanî – Mem û Zîn
Em bi xebateke kurdewarî ya naskirî dest pê bikin. Berhema helbestvanî/alim ya Ehmedê Xanî ku di sala 1692an de bi zaravayê Kurmancî hatiye nivîsandin, behsa çîroka trajîk a du ciwanên ku dilê xwe dikevin hev, lê nikarin hev bibînin, vedibêje.
2. Dîwana Feqiyê Teyran
Dîwana ku ji aliyê Feqiye Teyran ve hatiye amadekirin, li ser jiyana Feqiye Teyran destnivîs, nasnav û gotegotên li ser Teyran di nav gel de belav bûne hatiye amadekirin.
3. Melayê Cizîrî – Dîwan
Melayê Cizîrî ku navê wî yê rast Ehmed e, nûnerê herî girîng ê helbesta kurdî ya sûfî ye. Pîvana helbesta xweş li ser dîwanê ye û bi alimên tesewufî yên wek Mewlana û Hafiz re tê yekalîkirin.
4. Mehmed Uzun – Siya Evînê
Gelek berhemên Mehmed Uzun ku yek ji giraniya bingehîn ên edebiyata kurdî ye kane bixwîne û nasbike. Lê em dikarin bibêjin ku Siya Evînê, Bîra Qederê û Hawara Dîclê ji van berheman yên herî girîng in. Kesayeta ku di pirtûka Siya Evînê de hatiye teswîrkirin li Wanê ji dayik bûye û mezin bûye û li Fransayê hatiye perwerdekirin; rewşenbîrek e ku dema li Stenbolê dijiya, dersên navên girîng ên edebiyata tirkî yên wekî Cemîl Merîç daye . Di heman demê de evîna welat, ya ku em di gelek berhemên Mehmed Uzun de dibînin, di vê karakterê de pir zelal dibînin.
5. Destana Memê Alan
Memê Alan ku xwedî dîrokeke nêzî 2500 salî ye, weke berhemeke gelêrî hatiye holê. Destan alîkariya têgihîştina gelê kurd û rabirdûyê dike.
6. Erebê Şemo – Şivanê Kurmanc
Nivîskarê kurdê Kafkasyê Erebê Şemo nivîskarê romana kurdî ya yekem e. Ew jî yek ji mîmarên alfabeya kurdî ye ku ji alfabeya latînî pêk tê.
7. Heciyê Cindî – Hewarî
Ev romana Heciyê Cindî li ser temenê Kurdên Kafkasyayê yên salên 1950 û 60an hatiye nivîsandin. Ev romana Cindî di nav berhemên wî de wek berhema herî girîng derdikeve pêş.
8. Jan Dost – Mijabad
Nivîskar di sala 1965an de li Kobanê ji dayik bûye, çîroka komarê vedibêje. Di pirtûkê de ku ji 4 beşan pêk tê, em bi rêya Badîna Amêdî şahidiya Komara Kurdî dikin.
9. Fêrîkê Usiv – Hemû Berhem (Hemû Berhemên Wî)
Fêrîkê Usiv di sala 1934an de li Yêrêvanê ji dayîk bûye, yek ji helbestvanên kurd ên jibîrnekirî ye. Her wiha bi wergera Shakespeare bo Kurdî û ji bo Pûşkîn dest bi seferê kiriye.
10. Kawa Nemir – Selpakfiroş
Selpakfiroş berhema Kawa Nemir e, yek ji helbestvanên kurd ên serdema nû, ku berhemên navên girîng ên wekî William Shakespeare, Walt Whitman, Edgar Allan Poe, William Butler Yeats wergerandine kurdî . Yek ji wan berheman e ku divê di nav pirtûkên helbestan de cihê xwe di refika ‘divê hebe’ de bigire.
11. Şener Ozmen – Rojnîvîska Spinoza
Em hinekî din derbasî edebiyata hemdem dibin. Em dikarin bibêjin ku Şener Ozmen bi yekemîn berhema xwe ya kurdî Rojnîvîska Spinoza wek bombeyekê ket nav cîhana edebî. Ji xebatê de, gelek vebêjer û lîstikên piçûk ên ku xwendevan bêzar nakin hene, pirtûkek kêfxweş e ku di pirtûkê de gelek erdnîgariyên cihêreng hene .
12. Rênas Jiyan – Janya
Jiyan di sala 1974an de li Mêrdînê Qoserê hatiye dinê û yek ji navdartirîn navên Wêjeya Nûjen a Kurdî ye. Janya yekemîn pirtûka helbestê ye ku navê xwe ji helbesteke tê de girtiye.
13. Arjen Arî – Ramûsan Min Veşartin li Geliyekî
Berhema herî girîng a helbestvan Arjen Arî ku di sala 1956an de ji Mêrdînê hatiye dinê. Ew pirtûkek tijî helbestên bibandor in û gelek stran jî lê hatine gotin .
14. Melayê Bateyî – Dîwan
Berhema helbestvanê kurd û zanayê îslamê Melayê Bateyî. Melayê Bateyî bi nivîsandina xwe ya Mewlîda bi Kurdî jî li cîhanê tê naskirin.
Hêjaye ku we taybetmendiya van berhemên giranbuha destnîşankirin .