Meriv çawa tirsa erdhejê têk bibe?

Yek xeletî dibe sedema gelek xeletiyan. Tu xeletî bi qasî ku xuya dike ne hêsan e. Ew pir caran dibe sedema reaksiyonên zincîreyê. Erdhej yek ji wan e. Çênekirina avahiyên qayîm dibe sedem ku avahî hilweşin û mirov bi mirinê re rû bi rû bimînin.

Mejiyê me bi têgihîştina erdhej = mirina ji ber erdhejên ku hertim diqewimin û jiyana mirovan ji dest didin tê kodkirin û ev yek di nav me hemûyan de dibe sedema tirsa erdhejê . Di encama tirsa ji erdhejê de, em hem di asta derûnî de hem jî di asta binehiş de erdhejê bi mirinê re girêdidin, ji ber ku em dibînin ku her sedî 6 an zêdetir erdhejek bi mirinê dawî dibe.

Ger ku avahî xurt bihatana çêkirin û li dijî erdhejê tedbîr bihatana girtin, mirov ji ber erdhejê jiyana xwe ji dest nedidan û mejiyê me erdhejê bi mirinê kod nedikir. Her lerzîn dê ji ber tirsa erdhejê ya ku di nav me de pêk hat, xurt nekê.

Em encamên deng nedana avahiyan, ne tenê bi jiyana ji dest dane di xaniyên hilweşiyayî de, di heman demê de bi tirsa erdhejê ya ku em di aliyê psîkolojîk de dikevin nava xwe û di her hejandina wê de car bi car bi tecrûbekirina wê xurt dikin.

Em bi çêkirina hevokên wekî “Tirsa erdhejê çawa bi ser bikevin, vê tirsê çawa derbas bikin, bêyî ku li ser erdhejê bifikirim jiyana xwe bidomînim” dixebitîn û ji bo xilasbûna ji vê tirsê em li çareyan digerin. Li vir hinek çareserî hene!

Tirsa Erdhejê çi ye?

Ji bo ku hûn tirsa erdhejê derbas bikin, divê hûn bînin bîra xwe ku hûn li hember erdhejê mehkûmê yek vebijarkî ne û ji vebijarka duyemîn re nevekirîne.

Pêdivî ye ku hûn weha bifikirin:

“Ez hêvî dikim ku erdhej çênebe, ez qet naxwazim. Erdhejek jî çêbibe, ev tenê nayê wateya mirinê. Ez dibînim ku di gelek erdhejan de gelek kes namirin. Tevî ku di bin bermahiyên erdhejê de mabûn jî gelek kes bêyî ku bimirin xwe rizgar kirin. Ev jî vebijarkek e.” Pir girîng e ku meriv bikaribe vê vebijarkê bibêje û bîne bîra xwe.

Ger hûn bînin bîra xwe ku hûn tenê bi yek bijardeyê ne sînorkirî ne, hûn ê di mejiyê xwe de deriyekî nû vekin. Gava ku hûn pir caran vê rastiyê bi bîra mêjiyê xwe bînin, dibe ku hûn hinekî rehettir xwe hîs bikin.

“Eger erdhejek çêbibe ez ê teqez bimirim.” Bi vekirina deriyekî duyemîn ji mêjiyê xwe re, divê hûn peyamên rast bidin û bihêlin mejiyê we rehet bibe.

Ji bîr nekin ku bibîranîna kêliya erdhejê bi kêrî we nayê, zirarê dide we. Dev ji axavtina erdhejê berdin. Ji cihên ku her tim behsa erdhejê tê kirin dûr bikevin. Li şûna ku hûn bi berdewamî qala erdhejan bikin, bala xwe bidin deverên xweyên bijare û bi xizmên xwe re li ser vê yekê sohbet bikin.

Heya ku mirov bi tiştekî re mijûl be, dikare ji ramanên di serê xwe de dûr bixe, ji xwe re jîngehek çalakiyê peyda bike. Heger tu ji avjeniyê hez dikî, biçe avjeniyê. Ger hûn ji stranbêjiyê hez dikin, stranan bêjin. Heke hûn ji boyaxkirinê hez dikin, wêneyan bikişînin. Biceribînin ku hişê xwe bi tiştên din re mijûl bikin.

Fobiya erdhejê çawa diqewime? Çawa têk diçe?

Bi taybetî mirov difikire ku heta erdhejek çênebe, dê fobiya erdhejê nebe. Fobiya erdhejê fobiyek e ku hem bi ezmûn û hem jî bê ezmûn dikare çêbibe. Dema erdhejek çêbibe gelek xeber tên. Nûçeyên ku rast in û her weha ne yê rast tê bihîstin. Nûçeyên nerast di hişê mirovan de cih digirin.

Em van nûçeyan hem di televizyon û medyaya civakî de, hem jî di xeleka hevalên xwe de dibînin. Dema ku hevalekî me erdhejek rû da û bû sedema travmaya erdhejê , û fobiya erdhejê çêbibe, dema ku em li wî guhdarî dikin rasterast bandorê li me dike.

Ji wî kesî re behsa erdhejê, vegotina tiştên ku wî piştî erdhejê jiyaye, vegotina tirs û fikarên xwe dikare bandorek li ser mirov bike hema hema mîna ku ew xwe jî biceribîne.

Bi taybetî zarok mîna ku erdhejê tecrube kiribe jî ditirsin. Zarok di hişê xwe de cîhanek wisa diafirînin ku travmaya erdhejê mîna yê ku jê re gotiye bijîyane. Heger hûn nizanin kîjan nûçe pêbawer e û kîjan ne pêbawer e, meriv hinekî ji çapameniyê dûr bisekine wê sûdmend be.

Ger malbat her tim qala erdhejê bike ev yek wê bibe sedem ku careke din erdhej were jiyîn. Dikare ji dema ku mirov yekem car wê biceribîne hîn bi hêztir were ceribandin. Dibe ku ji vê rewşê rizgar bûne û dema ku cara ewil jiyan kirine hewl dane ji bîr bikin, lê ji ber ku mijara erdhejê her tim tê axaftin, dibe ku ev dîsa di hişê wan de derkevin holê.

Mînak, dibe ku bi hezaran halet hebin ku ji ber fobiya erdhejê cihê kar terikandine, bi mehan nikarin biçin malên xwe, rehetiya jiyana wan bi razên di otomobîlên xwe de xera dibe, şêwaza xwarin û vexwarina wan xera dibe, şêwaza xewa wan xera dibe. Bêzar dibin û di encamê de bi nexweşiyên giran ên derûnî re rû bi rû dimînin. Mirov dikare bi vê fobiya erdhejê bikeve depresyonên mezin .

Têkiliya di navbera Fobiya Erdhejê û Nexweşiyên Xemgîniyê de

Fobiya erdhejê dikare bibe sedema nexweşiyên xemgîniyê, dibe sedema nexweşiyên bîpolarê. Rastiya ku mirov di wê gavê de pir ditirse dibe ku berbi windakirina têgihiştin û darazê ve biçe. Ya ku hûn ê bikin ew e ku hûn bi tevahî ji nûçeyan dûr bimînin. Piştî ku hûn ji nûçeyan dûr ketin, hûn hewce ne ku tedbîrên xwe bigirin. Bêyî ku hûn rastiya erdhejê paşguh bikin, divê hûn qebûl bikin ku erdhej rast û neçar e û tedbîrên erdhejê bigirin .

Di erdhejê de tişta ku mirov herî zêde jê ditirse, nediyar e. Dema ku nediyarbûn çêdibe, nexweşiyên jorîn dest pê dikin ku xwe diyar bikin. Nezanîna erdhejek li ku, kengê û çiqas dijwar çêbibe bandorek kûr li psîkolojiya mirovan dike. Fobiya erdhejê û tirsa ji erdhejê du tiştên pir cuda ne.

Tirsa ji erdhejê tiştekî mumkin e ku her kes dikare bijî. Pir normal e ku em bitirsin ji ber ku ew rewşek e ku em nikarin kontrol bikin. Fobiya erdhejê rewşek e ku fonksiyona me xera dike. Dibe ku xwarin û vexwarina me xera bibe, xewa me xera bibe û ger em herin ser kar em nikaribin biçin. Fobiya erdhejê tê vê wateyê ku ew bi rengekî ku jiyana me sînordar dike bandorê li me dike. Ji ber vê yekê, meriv çawa fobiya erdhejê derbas dike? Ka em li vê yekê binêrin.

Divê rewşa kesên bi fobiya erdhejê tê jiyîn neyê bêqîmetkirin. Dema ku li hawîrdorek tê axaftin, “Ev bi her kesî re dibe, her kes ditirse. Îcar ew çi ye? Bikevin mala xwe.” Her çend ew ji derve hêsan xuya bike jî, ew bêbandor e û di heman demê de, ew dikare bandorek trawmatîk a duyemîn biafirîne ji ber ku tiştê ku mirov jiyaye bê qîmet e. Ji ber vê yekê rewşa hestyarî ya mirov li vir pir girîng e.

Pir girîng e ku mirov zanibe ku ew nikare rûtînên xwe bike, fonksiyona wî kêm dibe û di nav çend hefteyan de nikare vegere rewşa normal ji ber ku ev dibe sedema nexweşiyên trawmatîk. Ger mirov di nav çend hefteyan de nekare vegere rewşa normal, girîng e ku mirov bi psîkiyatrîst re şêwir bike.

Çawa hûn dikarin bi travmaya erdhejê re serbikevin?

Trawma hestên ku di encama bûyerekê de tê jiyîn ku ewlehiya mirov ditirsîne. Mînaka vê jî travmaya erdhejê ye. Ne her tiştê ku diqewime travma ye. Her gava ku bûyerek tirsnak diqewime dibe ku em trawma nebin. Rewşên tirsnak ên ku em nikarin pê re rû bi rû bimînin me trawma dikin.

Çawa ku birînên ku em nikarin bi fizîkî qenc bikin dibe sedema zirara mayînde li beşek laş, bûyerên neyînî yên ku em ji hêla giyanî ve nikaribin bi wan re têbikoşin dikarin bandorên mayînde an demdirêj li ser wê pergalê biafirînin. Mirov li ser rûyê erdê heyînek pêşkeftî û geş e, û cîhê herî zexm ku ew dizane ew cihê ku lingê xwe datîne ye.

Heya ku em li ser erdê bin, em xwe wekî hebûnek baş, hilberîner, afirîner hîs dikin. Lerizîna axê yek ji tirsa herî mezin a mirov e. Hûn erdhejê bijîn an na, pergala hevsengiyê ji hejandina erdê pir hesas e.

Felaketên xwezayî yên wekî erdhejê bûyerên ku nîşanên trawmatîk diafirînin ne. Trawma piştî ku qewimî dikare qutbûnê çêbike. Ev qutbûna çêkirî dikare bi rengek kronîk di mirov de bimîne. Dibe ku zehmetiyên derûnî, kêmbûna konseptê, windakirina kêfa jiyanê, qutbûna ji laş, qutbûna olê.

Encamên trawmaya erdhejê

Ev hemû bertek in li hember qutbûna ku ji hêla trawmayê ve hatî afirandin. Her çend we qet carî erdhejek nedîtibe jî, mînakî, heke we zarokatiyek aram nebûya, erdhejek dikare di zarokatiya we de bibe sedema rewşan. Di encama travmaya erdhejê de hûn di xetereya depresyonê û xemgîniyê de ne .

Ger ev hemû biqewimin, şaş nemînin û xwe sûcdar nekin. Ev ji bo bûyerên piştî erdhejê pêvajoyek normal e. Normal nayê wateya nekirina tiştekî. Hin teknîk hene ku hûn hewce ne ku wan bikin ku hûn bi rengekî xwe çêtir bikin û wê bi ser bixin.

Berî her tiştî, divê hûn dev ji dadbarkirina xwe berdin. Divê hûn xwe bi tenê nehêlin. Divê hûn hewl bidin ku bi mirovan re bin û li ser wê biaxivin. Divê hûn pirsgirêkên xwe neavêjin hundur. “Ez pir bi hêz im. Tiştek nabe. Ez ê bi ser bixim, ferq nake.” Divê hûn hewl bidin ku hestên xwe bi rengek rastîn diyar bikin ne ku wan di şiklê mirov de bibînin. Her temen dikare li hember vê rewşê cûda reaksiyonê bike.

Zarokên biçûk ji ber ku lîstikan dilîzin zûtir dikarin vê trawmayê derbas bikin. Hişmendî teknîkek e ku ji bo hemî stres û trawmayên li cîhanê tê bikar anîn. Armanca hişyariyê; ew e ku hûn hişmendiya xwe, bala xwe bînin ser dema niha. Trawma tiştek e ku an we di paşerojê de asê dihêle ji ber ku di paşerojê de qewimiye, an jî we ji xemên pêşerojê dernaxe.

Meriv çawa hişyariya erdhejê peyda dike?

Ji ber vê yekê em ê çawa di hişmendiyê de bala xwe bidin ser dema niha? Divê hûn bi qasî ku gengaz rûnin. Dema ku hûn rast rûnin hûn bêtir xwe ewle hîs dikin. Piyên xwe li erdê hîs bikin. Erd diheje. Ger hûn li ser sofê rûniştin, balgiyê li pişt xwe hîs bikin. Destên xwe deynin ser çokên xwe û hay ji xwe hebin ku niha li vir bin.

“Heya min li ku ye, ramana min li ku çû? Îcar heger tu bibêjî, “Dîsa werim vê kêliyê, bihêle ez werim ser laşê xwe” û heke bikaribî, hûn ê bibînin ku hem bandorên trawmayê kêm dibin û hem jî reaksiyonên we yên stresê bi gelemperî kêm dibin.

Ev teknîkek e ku divê her roj were pratîk kirin. Teknîka din teknîka azadkirina hestan e. Hûn bi du tiliyan li cihê ku çavê we diqede, lêdixin. Dema ku hûn vê yekê dikin hestek xirab çi be jî, ew bi gelemperî fikar e, hûn wiya deng dikin. Dûv re hûn bi her du destan 8-10 carî li cihê ku li kêleka çavê rast lêdixin.

Bi heman awayî, hûn li bin çavan, li bin poz, li jorê çeng, hema li binê stûyê, li binê çengê, li serê ku pelika por lê ye lêdixin. Vê yekê çend caran dubare bikin. Armanca sereke ew e ku meriv li wir hesta neyînî hîs bike û gava ku lê lê ket wê hestê vegerîne.

Carinan hestek diçe û hestek din tê. Ger hest guherî, dîsa bi wê hestê dest pê bike. Tenê li ser hestê bifikirin, hûn ne hewce ne ku hûn li ser bûyerê bifikirin ka çi ye. Dema ku hûn dest bi tiliya xwe dikin, rû mîna vibrasyonê hîs dike, wê hîs bike. Ev vibrasyon rehet dike. Piştî ku van pêvajoyan biqedînin û bêhnek kûr bistînin, dema ku behsa erdhejek tê kirin hûn ê di hestên xwe de cûdahiyek piçûk hîs bikin.

 

Çavkanî: fikirsiz.net