Dema ku dîroka edebiyata kurdî were lêkolandin, bi hêsanî tê dîtin ku kurdî her tim bûye zimanê wêje, huner û helbestê. Kurdîya ku di warê rêziman û zimannasî û di warê metnên edebî de xwe dispêre kevneşopiyeke kevnar, di kevneşopiya medreseyê de hebûna xwe berdewam kiriye, ku heta îro berdewam kiriye. Bi taybetî bi bandora ekola Neqşîbendî edebiyateke mezin a kurdî ya tesewufî ava bû.
Berhemên ku medrese û xoceyên terîqetan nivîsandine bi sedsalan hatine hînkirin, gelek berhem hatine şîrovekirin, nazirên kurdî jî qasî ku neyên hejmartin gelek helbest hatine nivîsandin. Ger em dîsa behsa nirxê edebî û aliyê helbestî yê helbesta kurdî bikin, helbesta kurdî; cîhanek e ku pêdivî ye ku ji hêla gelên ku bi zimanên din diaxivin ve were balkişandin û vekolîn. Herwiha ev yek hem ji bo helbesta kurdî ya klasîk û hem jî ji bo helbesta nûjen a îroyîn derbas dibe.
Ger edebiyata kurdî bi edebiyatên cîranên wê re were berawirdkirin, delîla herî mezin ku helbestvan û nivîskarên kurd di wêjeyên din de ji hevtayên xwe yên edebiyata din ne kêmtir in, nivîsên van helbestvanên din. Melayê Cizîrî ku di warê helbestvaniyê de helbestvanê herî mezin ê Hafizê Îranî, bi rastî jî helbestvanekî ji Hafiz ne kêmtir e. Ji bo keşfkirina van jî bes e ku meriv bikeve cîhana vê helbestê.
Melayê Cizîrî, Ehmedê Xanî, Melayê Bateyî, Feqîyê Teyran, Mewlana Xalid, Elî Herîrî tenê çend navên ku em dikarin ji hosteyên helbesta klasîk re wek kevirên bingehîn ên edebiyata kurdî bihesibînin. Em dikarin bibêjin ku Cegerxwûn, Şêrko Bêkes, Mehmed Uzun, Firat Cewerî, Sabah Kara, Ferhad Şakelî, Helîm Yusiv, Hesenê Metê ji wan navên destpêkê yên helbest, kurteçîrok û romanên nûjen tên bîra mirov. Ji berhemên helbestvanên klasîk Dîwan a Melayê Cizîrî, Mem û Zîn a Ehmedê Xanî, Mewlûda Melayê Bateyî, Zembîlfiroş a Feqiyê Teyran, Sîmurg hwd. destanên wî yên mîstîk û helbestên wî yên bi tama helbestên Yunus Emre berhemên ku herî zêde ji edebiyatzanan tên xwendin. Şikir ji Xwedê re, kurdên wek Malmîsanij û M. Emîn Bozarslan, lêkolîner-akademîsyenên pir bi qîmet hebin jî, hindik bin jî, berhemên wan wek serekene.
Çavkanî: Ayhan Geverî, Kürt Edebiyatına Bir Bakış
