Rêzehevpeyvînê Jina (8) – Dîlan Şewqî

Lokman Polat – Pirs : 1- Ji kerema xwe, tu dikarî xwe bi xwendevanan bidî nasîn?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 1 –

Silav,   ez dîlan şewqî me.

Di sala  1970 de li bajarê serê kaniyê li rojava  ez ji dayik bûme.

Diya min ji bakure,  bavê min ji başûre.

Min xwendina xwe ya sereke li serê kaniyê bidawî anî.

Pênc  pirtûkên min yên helbestî hene.

• Ramûsanên sor 1998   li Helebê çap bû.
• Hevdîtina Pêxemberan 2004 li Qamîşlo çap bû .
• Ez tevde pencere me 2013  li istanbolê  li weşanxana  evesta çap bû .
• Çavên şefeqê vedibin li nirxandinê ye ji bo çapê .
• Çend Helbest ji diya min re amadeye  ji bo çapê

Min pênc pirtûk wergerandine  zimanê erebî

1 jîn û geriya min  ( bîranînên seydayê Cegerxwîn )  li Stokholimê weşiyabû  .

Me ew wergerand û li Qamişlo çap bû .

2  pirtûka  Amed Arif  ( ji hesreta te min pranga kevnar kirin ) ew bi zimanê erebî  li Dubayê  çap bû  di riya  sazgeha  Sema kurd re .

 

Hersê pitûkên din bi sedem derfeta kar mine w wergerandin erebî .

3   pirtûka ‘ Ummuhan  piçakli  ‘ min ew  wergerand û li şamê çap bû

4 pirtûka ‘ Ahmed  telli  .   

• pirtûka ‘ Atela îlhan .

Lê min gelek helbestên turkî û erebî  wergerandine zimanê kurdî  û ew di rojname û kovarên kurdî de bela bûne .

Di sala 2010  de ez hatim Turkiyê  û min dest bi nivîsandina romanê kir .

Lokman Polat – Pirs : 2 – Te kîngê û çima dest bi nivîsa kurdî kir? Berhema te ye pêşîn kîjan e?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 2 – -Min di sala 1988  dest bi nivîsandina helbestê bi zimanê kurdî kir

Berhema  ewil ; Ramûsanên sor.

Lokman Polat – Pirs : 3 – Hinek nivîskarên kokkurd bi tirkî , arebî, farisî dinivîsin. Lê, te tercîha xwe bi kurdî nivîsînê kiriye. Yên kokkurd ku bi ttirkî , arebî, farisî dinivîsin, nivîskarên kurd in yan nivîskarê zimanê tirkî ne?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 3 – Ku mero  bi çi zimanî nivîsand  ew berhem  dibe milkê wî zimanî .

Lokman Polat – Pirs : 4 – Tu ji bo nivîskarên ku bi eslê xwe kurd in, lê berhemên xwe bi zimanên neteweyên serdest (Tirkî, Erebî, Farisî) dinivîsînin çi difikirî?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 4 – Ez dibêjim  ji ber ku rewşa gelê kurd taybete û ew gelekî belav û perçekirye divê ew bi zimanê xwe binivîsînin ji ber ku ziman nasnama gelaye .

Lokman Polat – Pirs : 5 – Tu çi cure pirtûk dinivîsî? Di warê edebî de çi diafirînî? Gelo tu nafikirî ku romaneke bi kurdî binivîsî?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 5 –  Ez helbestê û romanê dinivîsînim . Şeş romanê min hene  1- li Amedê çap bû  ( deh rojan li nexweşxaneya lêkolînê  ) Weşanên Name  çap kir  2021  2- li pênûsa nû  li ser xelekan hat belakirin ( Xatê )  3- dinê dîsa wê li kovara  pênûsa nû  ya îlkitronî  wê bête belakirin ( danûk ) 4-   avesta  çap dike  ( şekirê di bêrîka bavê min de )  5-Zarokê min . amadeye ji bo çapê .  6-Terpiyê Narê . amadeye ji bo çapê .

Lokman Polat – Pirs : 6 – Edebîyata kurdî ya devkî dewlemend e. Gelo tu rewşa edebiyata kurdî ya nivîskî çawa dibînî?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 6 – Rewşa wêjeya kurdî normale başe  lê li gor  ku înternet  û weşanxane û pirtûk pirin hinek lawazî di nivîsandinê de heye ew jî di nerîna min de ji ber kêm xwendinê ye .

Lokman Polat – Pirs : 7 – Li gor te kîjan şaxê edebiyata kurdî (helbest, çîrok, roman û şano) li pêş e û herî pir dewlemend e?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 7 –  Di nerîna min de  cûra helbestê bêtire û kesên ku bi helbestê mujûl dibin ew jî zêde pirin . Roman û çîrok ew jî êdî ketine berxwedanê de lê şano tune.

Lokman Polat – Pirs : 8 – Edebiyata kurdî bi tevahî çawa dikare pêş bikeve û dewlemend bibe?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 8 – Wêje  yan edebiyata kurdî  kare pêşkeve û riya wê diyare , kesê ko pênûsa wî jîndare   divê gelekî bixwîne .  Helbestê jê re xwendin  tim dibê . Yanî heya mero sax be divê mero bixwîne û bibîne  bê xelkê wekî din çawa helbestê dinivîsînin . Divê mero ne tenê bi zimanê xwe bixwîne na divê mero bi çi zimanî zane mero bi wan zimana jî helbestê bixwîne nexasim tiştên wergerandî ( fransî  îtalî  ispanî û hemi ziman ) .

Roman  jê re  xwendin û tecrube divê . Yanî mirovê bê tecrube nikare romanê binivîsîne . Nivîsandina romanê jê re dolmendîk mejî û gelek zanebûn divê .

Çîrok, gotar û şano ew jî ji bo nivîsandina wan xwepêşxistin divê  yanî xwendin û dîtin û ger û tevheviya bi civak û mirova re  divê .

Lokman Polat – Pirs : 9 – Li gorê te helbest çiye? Helbest ji bo te çi wateyê dide ? Tu dikarî hinek helbesta kurdî bidî ber helbesta cîhanê? Îro tu helbesta kurdî di çi astê de dibînî, helbesta nûjen di çi warî de ye? Heman pirs ji bo şano, çîrok û romana kurdî ye jî…

Dîlan Şewqî / Bersîv – 9 – Helbest  ji bo min nefese  ez nikarim bê helbestê bijîm, ew  oksicêna mine . Li gor  helbesta cîhanî  helbesta kurdî hinekî li paşe  ew jî ji ber rewşa me gotî, yanî mirovê kurdî li her derê  feqîr  û belengaze  ancax kare nanê zarokê xwe derxîne yanî nikare pirtûka bikire û belkî dema wî ji bo xwendinê jî hindik be lê dîsa jî divê mero derfetê ji bo xwendinê bibîne yanî xwendin mejî û dilê mero zengîn dike têr û dolmend dike . Erê pênûsin ku xwe girtine gelekin û wan xwe di warê kurdî û cîhanî de pêşxistine lê ne bese ji ber ku nîvê ku dinivîsînin nivîsê wan nivîsin  ez nikarim navê wan bikim helbest .

Helbesta nûjen  zortire lê ji gelek hevalan heye ku ew hêsane  na  . Helbesta nûjen  jê re çar sitûnê sereke divê; Wêneyên helbestî , Hevokên helbestî , Mûzîka hevokan û hundur û girêdana babetê û destpêk û dawiya helbestê bi hevdû  .Yanî ne her gotinên xweş ew helbestin  û helbest ne timî gotinên xweşe  . Helbesta klasîk  sitûna wê ya sereke qafiyeye  lê ew jî mûzîk û girêdana babetê û qafiyê bihev re divê .

 

Lokman Polat – Pirs : 10 – Mijarên berhemên te çin in? Di nav wan mijaran de mijara evîn û evîndariyê jî hene? Dibêjin; yên nebe evîndar derdê evînê nizane. Gelo tu buyî evîndar? Yanî tu aşiqê kesekî buyî? Yan jî kesekî aşiqê te bûye?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 10 – Mijarên  helbestên min . Çar babetin  yan çar mijarê serekene  . Evîn,  welat,  biyanî û tenêbûn  . Erê min gelek mijarên din jî bikar anîne,  wek bajar û dê û civak û buhar  lê di wan de dîsa  ez  welat û evînê û xerîbiyê û tenêbûnê derbas dikim .

Lokman Polat – Pirs : 11 – Tu ji bo rexnegiriya edebî çi difikirî?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 11 – Ji xwe ku rexnevanê me hebûnê wê wêjeya me gelekî li pêş ba,  lê mixabin  dîmenê wêje yanî ya edebiyatê wek karê xal û xwarzê ye . Yanî dem ku kêfa hinka ji hinka re tê berhemê wan difirînin û dema ku kêfa wan jê re neyê wê berhemê kêm dikin  .

Ya  din ev  fêsbok  ew jî dîmenê wêjeyê qels dike. Ji ber  ku nivîseke  lawaz û ne hêja  çarsid  layk  li binê wêne ev dihêle ku yê nivîskar  bikeve çav xwe û hew li kêmaniyên xwe vegere  . Yanî wê ji xwe re bêje L (ez û ne kesî dinê )  xwendevan jî du perçene   nîvî bê ku bixwînin laykê datînîn û kêfa xwe ji wê nivîsê re tînin û perçê dinê dixwînin lê ew nikarin binixînin yanî jihevdû dernaxin  lê di navbera herdû aliyên xwendevana de  hinek hene ku dixwînin û fêm dikin û ji hevdû derdixin  lê mixabin ew hindikin .

Lokman Polat – Pirs : 12 – Gelo di nav eniya edebiyata kurdî de valahiya rexnegiriya edebî dê çawa bê tijekirin? Dê bi şêweyeke zanîstî rexnegiriya edebî bê pêkanîn? Tu çi difikirî?

Dîlan Şewqî / Bersîv – 12 – Di nerîna min de kesên ku xwe dibînin di warê rexne û nirxandinê de xurtin  divê ew xwe di wî warî de li pêş xînin ji bo ku  sûde û fêda wan bighê her kesekî  ji ber ku rexne û nirxandin ew qapankirina berhemêye yanî  berhem bi pîvan û jihevdû xisitna  fosfor û nirxnasan tê berçevkirin û naskirin û pêşketin yan na  emê herdem di warê avakirinê de bin .

Lokman Polat – Pirs : 13 – Masmedia kurdan zêde cih nade danasîna pirtûkên kurdî. Li ser pirtûkên kurdî pir hindik nivîsên danasînê û nirxandinê têne weşandin. Li welatên Ewropayê kovarên ku sirf ji bo danasîn û analîza pirtûkan têne weşandin, hene. Ji bo danasîn û nirxandina pirtûkên kurdî, weşandina  kovareke xwerû bi kurdî ya li ser hîmên minaqeşe û rexneyên edebî pêwîst e yan na?

Dîlan Şewqî / Bersîv –  13  – Erê  pêwîste,  gelekî pêwîste  .  Yanî ev sîh û pênc salê min ez dinivîsînim heya niha hi xeyrî du sêh mirovan helbestên min nedane berçavkirin û ne nirxandine  ev jî bêmafiye  . dema ku nirxandin û rexne tune be  hemû nivîs  yanî yên qenc û yên lawaz di warekê dene,  ev jî şaşe .

Divê kovarek  teybet çêbibe  ji bo vî karî  ev bixwe ne zore  yanî zanyarê me hene lê weke min got  bêtîrî xelkê durûtiya dikin û naxwazin kesekî ji xwe bixeyidînin .

Lokman Polat – Pirs : 14 – Di nav nivîskarên cîhanê de bandore kîjan nivîskar li ser te heye? Yan jî tu kîjan nivîskarî nêzîkê xwe dibînî? Û herweha Tu ji berhemên (roman, çîrok, helbest û şano) kîjan nivîskarên cîhanê hez dikî ?

Dîlan Şewqî / Bersîv –  14 – Di destpêka nivîsandina min de bandora  seydayê Cegerxwîn li min hebû lê paşê dema ku ez ketim nav çada cîhanî û pirtûk ji her alî de ketin ber destê min  ez nivîsandinên xwe nêzîkî yên Lorka û Baplo Neroda û Mehmûd Derwîş û gelek helbestvanên vê sedemê dibînim û bandora cîhanê tevde li ser min heye . Yanî çî helbesta xurt be ku ew bi çi zimanî be ez pê dilerizim û li gora xwendinên xwe min karîbû  ez helbesta xwe di gelek qonaxan re derbas bikim .

Lokman Polat – Pirs : 15 – Tu kîjan nivîskarên kurd nêzikê xwe dibînî û ji berhemên kîjan nivîskarên kurd hez dikî?

Dîlan Şewqî / Bersîv –  15  – Ez ji nivîskarên kurd ji teva hez dikim lê ez xwe nêzîkî teva nabînim . Ez navan nabêjim lê torevanên me yên qedirgiran û jêhatî pirin  silav û hurmet ji gişa re .

Lokman Polat – Pirs : 16 – Te qet pirtûkên min xwendiye? Heger xwendiye kîjan pirtûk?

Dîlan Şewqî / Bersîv –  16  – Mixabin min tu pirtûkê te ne xwendine, ev bixwe kêmaniya mine lê soz ezê bigerim heya ez peyda bikim û ez bixwînim .

Lokman Polat – Pirs : 17 – Niha li ser çi dixebitî? Di nêz de berhemeke nû heye an na? Di pêşerojê de dê kîjan berhema te bê weşandin?

Dîlan Şewqî / Bersîv –  17 – Ez  niha li ser romanê dixebitim ji ber ko valabûn jê re divê lê dema ku helbest  li deriyê dilê min dixîne ez jê re derî vedikim .

Lokman Polat – Pirs : 18 – Gotina te ya dawî…

Dîlan Şewqî / Bersîv –  18  – Nêzîk wê weşanên avêsta  romana min  çap bike  ji ber ku wan ji berî du mehan de rêklama wê avêtine ser înternêtê .

Di dawiya  van pirsên buha de  ez gelekî sipasiya we dikim ku we ev derfet daye min  zor spas ji we re hûn sax bin

– Spasxweş

 

PÊŞKÊŞÎ

Min bi hinek nivîskarên jin ên kurd re hevpeyvîn çêkiribû, min ê wek pirtûk biweşandana, lê weşanxane pir pere dixwazin loma jî ez nikarim biweşînim. Lê heger di pêşerojê de îmkanên aborî pêk bên ez ê van hevpeyvînan wek pirtûk jî biweşînim.

Ez fikirîm weke rêzehevpeyvîn bi jinên nivîskarên kurd re di malpera Çandname de biweşînim. Di derbarê gelek nivîskarên jin ên kurd de agahdarî zêde tune. Ew kê ne, jikur in, çi berhem afirandine û weşandine ez jî û gelek xwendevanên kurd jî, em nizanin. Ev rêzehevpeyvîn ji bo nasîna wan û danasîna berhemên wan pêwîst e. Wek mînak Rojbîn Ozkan Xanim di malpera Çandnamê de dinivîse lê ez nizanibûm ji kure, çi pirtûk nivîsîye. Di bersîvan de jin behsa xwe û pirtûkên ku nivîsîne û weşandine qal dikin. Lewre jî ev rêzehevpeyvîn ji bo nasîna van jinên nivîskar jî baş e.

Gelek nivîskarên jin ên kurd hene, ez nikaribûm xwe bigişînim hemûyan. Yên ku min bi wan re hevpeyvîn çênekiriye, dema vê rêzehevpeyvînan bixwînin dikarin li gor van pirsan bersîv binivîsin û ji min re bişînin. Ez ê wan jî bi dor di malpera Çandname de biweşînim.

Ez ê her hefteyê hevpeyvîna bi jineka nivîskar a kurd re biweşînim û pêşkêşê we xwendevanên ezîz bikim.

Bi hêviya xwendinek baş û xweş.

Lokman Polat