Kürtçe’yi Tanıyalım – 1

1.DERS: KÜRTÇE(KURDÎ)’Yİ TANIYALIM

 

Bu Derste Neler Öğreneceğiz?

1-Kürt Dili’nin Tanımı

2-Kürt Alfabesi

3-Kürt Alfabesi’ndeki Bazı Farklar

J Öncelikle bir dili öğrenirken, dil hakkında genel bir bilgiye sahip olmak, ileride faydanıza olacaktır. Biz de Kürt Dili (Kurdî)’nin kısaca bir tanımını yapalım.

1-Kürt Dili (Kurdî): Ortadoğu coğrafyasının geniş bir alanında konuşulan dilidir. Ortadoğu’nun en çok kullanılan dördüncü dilidir. Kürtçe, Hint-Avrupa (Arî) dil ailesininHînd grubunun İranî koluna mensuptur. “Kürt Dili” tek başına bir dil değil, bir dil grubudur[i].Kürtçe, üç lehçeye ayrılmaktadır, bunlar: Kurmancî, Soranî, Dumilî(Zazakî) ve Kelhûrî (Goranî-Loranî)’dir. Bunlardan “Kurmancî” lehçesi en geniş kullanım alanında sahip olanıdır. Türkiye’de konuşulan ve Kürtçe olarak tanımlanan dil, aslında Kürtçe’nin, Kurmancî lehçesidir.

2-Kürt Alfabesi: Kürt alfabesi, otuz bir harften meydana gelir.

Bu harfler; Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Êê, Ff, Gg, Hh, Ii, Îî, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Ûû, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz harfleridir.

Bunların sekizi (a e ê i î o u û ) sesli (dengdêr), geriye kalan yirmi üç harf ise sessiz (dengdar) harflerdir.

Ayrıca Kürt Alfabesi’nde; bileşik bir ses (pevdenk) vardır, bu da; “xw” sesidir. Bu bileşik harf, kimi yerlerde birlikte kullanılır ve x-w arası ortak bir sesi verir.

J Not(Nîşe): Kürtler 1930 yılında, Erebê ŞEMO’nun dil üzerine çalışmaları ile Latin alfabeye geçiş denemelerinde bulunmuş ise de; Kürtlerin Latin harflere asıl geçişi, 15 Mayıs 1932 olarak kabul edilir. Bu tarihte, dil ve edebiyat üzerine yoğun çalışmalar içerisinde olan Celadet Elî Bedirxan, Hawar Dergisi[ii]’ni, bugünün Suriye Şam’ında bastırarak, Kürtlerin resmen Latin alfabesine geçişini sağlamıştır. Bu dergi, ilkin hem Arap hem Latin harfleri ile yazılmış, daha sonra sadece Latin harfle yayınlanmıştır.   

3- Kürt Alfabesi’ndeki Bazı Farklar: Yukarıda da görmüş olduğunuz gibi; Kürt Alfabesi’inde olup, Türk Alfabesi’nde olmayan ve Türk Alfabesi’inde olup da Kürt Alfabesi’inde olmayan sesler mevcuttur. Ancak, Kürt Alfabesi’nde bulunan kimi harfler, Türk Alfabesi’nde bulunan harflerle, şekilsel olarak aynı olsa da, ses olarak farklılık göstermektedir. İşte bu harfleri ve diğer tüm harflerin kullanımlarını, karşıladıkları sesleri, önümüzdeki dersimiz(2.Ders)’te bir bir anlatacağız.

[i] Vikipedia

[ii] Hawar Dergisi; ilk Kürt dergisi olarak kabul edilir ve Kürtler arasında bu derginin ilk bastırıldığı tarih (15 Mayıs 1932) “Kürt Dil Bayramı” olarak kabul edilmiştir, halen bu tarihte kutlamalar yapılmaktadır.