Nasıl Kürtçe Okuyabilirim -10-

10/10. KÜRTÇEDE DİFTONG OLAN ” XW ” HARFLERİNİN OKUNUŞU

Acizane Kurdî okurken zorlandığınızı/zorlanacağınızı düşündüğüm harfleri aktarmaya çalıştım. Son olarak iki harfin birleşimi olan diftong harf(ler)imiz kaldı.

Bu da serimizin son yazısı.

 

Bildiğiniz üzere

• Diftong: ikili ünlü.

Hecede yan yana bulunan iki ünlü anlamındadır.

• Başka bir tanım:

iki seslinin bir hecede birleşmesi, ikiz sesli.

 

Diftong, bu anlamlarda kullanılır ama

bizim Kurdîmizdeki bahse konu bu iki harflerin ikisi de ünlü değil ünsüzdürler.

Ve Kurdîde bundan başka diftong yoktur.

Ve de sadece kelimenin  başında bulunur. (Birleşik kelimeler istisnadır)

 

yaaa!

Kurdî de böyle işte 🙂

 

➡Ingilizcede yazılış olarak tonlarca mevcuttur.

Hatta üçlüler de var sanırım.

Hatta sadece ses diftongları mevcuttur.

Anlayacağınız derin sular…

 

right

dry

cycle

hour

toast

shoulder

though

 

➡Türkçede resmi olarak diftong yoktur.

Kullanılan sözcükler de yabancı dillerden gelmiş örneklerdir.

 

spor

dram

flaş

strateji

stres

tren

 

bu liste de bayağı uzar..

 

İyisi mi biz

güzelim

“zimanê dayikê” olan

gönlümüzün neşesi

hayatımızın sevinci

“cîger“imiz

“dıl“ımız

dilimiz olan

Kurdîmize

dönelim

yönelelim

yayalım

yazalım

dalalım

konuşalım

… 🙂

 

⏩

“Ew xemla rewş e

Şîrîn û xweş e

Zimanê Kurdî

 

Ew xweş awaz e

Letîf û naz e

Zimanê Kurdî”

⏩

 

Örneklere geçmeden önce 2 hatırlatma ve bi kaç uyarı yapalım.

 

❗X-x harfinin boğazdan çıktığını ve arapça ve fasrçadaki خ harfi gibi olduğunu hatırlayınız…

 

❗W-w harfinin de dudakların yuvarlaklaştırılıp ileriye doğru uzatılması ile okunduğunu, arapça ve farsçadaki و  sesinin tıpatıp aynısı olduğunu hatırlayınız.

 

O halde bu diftong meselesini halletmemize az kaldığını söylemem gerekiyor.

 

“Xwişk û birano” ❗

• Önce ilk harfi (X) çok ama çok kısa bir şekilde çıkartın. Şayet bu sesi çıkaramıyorsanız, boğazınıza ufak birşeyin takıldığını varsayın işte bu ufak şeyi çıkarmaya çalışırken çıkaracağınız o nazik ses bu sestir…
• Hemen ardından ikinci harf(W) için dudaklarınızı yuvarlaklaştırıp öne doğru uzatıp 3. harfler ile kelimenize devam ediniz..

 

ne uzundu ama yaw 🙂

 

✔Bence derdimizin ilacı örneklerdir. örnek de Kurdî‘de “mînak‘ demek..

O halde öncelikle her yerde bulabileceğiniz “mînak“lerimizi aktaralım…

 

Xweda

Xwedê

 

xwedî

xwelî

 

xwê

xwêdank: tuzluk

xwêdan

berxwedan

 

xwarin

vexwarin: altını çize çize söylüyorum bu da İÇMEK demek

❗Bazı yerlerde içmek yerine “xwarin” deniliyor da…

 

xwîn

xwînsar

xwînxwar

📌xwar = xwehr

📌xwîntal = xwîntehl

 

✔Şimdi de daha fazla ve daha güzel örneklere pardon “mînak“lara göz atalım 🙂

 

xweş

xweşik: güzel, hoş

dilxweş

xweşbêş: hoşbeş

xweşdivî: sevgili, dost

xweşhal: hoşnut, mutlu, memnun

xweşhelal: helal ve hoş

xweşmêr: yiğit, has

xweşpeyv: düzgün ve iyi konuşan

xweşreng

xweşdeng

xweşxwazî: lütuf

 

📌xwezî = xwezîka: KEŞKE

📌xweşxwan = xweşxwîn: GÜZEL OKUYAN

 

xwarzê: dayının ve teyzenin yeğeni

birazî: amcanın ve halanın yeğeni 🙂

 

📌xware = xwere = xwerek = xwarok = xwerok = xwarox = OBUR

 

📌xwende = xwenda = xwendeger = xwendekar = xwendî = xwendewer xwenDEWAR = affınıza sığınarak söylüyorum bu sonuncusu da diplomalı cahil oluyor herhalde 🙂 🙂

 

📌xwang = xweng = xwengê = xwih = xweh = xwihik = xwehik = xwehk = xwişk = xweyîng: KIZ KARDEŞ

 

xwarejêr: aşağı yukarı, üç aşağı beş yukarı

xwariş: erzak

xwas: yalın ayak

xwaro: alçak

xwarotî: alçaklık

xwençe: gonca, tomurcuk

 

📌xwirt = xwert = xurt: GÜÇLÜ, KUVVETLİ

 

xweza: doğa, tabiat

xwezan: ağır başlı, kendini bilen

xwaze: mecaz

xwazmanî: mecazî

 

📌xwezkar = xwazker = xwezok = daxwazkar: TALİP

 

xwe amade kirin

xwe bi paş ve kişandin

xwe cemidandin

xwe daweşandin: silkinmek

xwe dirêj kirin

xwe giran kirin: nazlanmak

xwe ji bîr kirin

 

xwebawer: kendine güvenen

xwebîn: bencil, egoist

xwedêtirs

xwehay: temkinli, kendini bilen

 

📌xwedîmaf = xweymaf: HAK SAHİBİ

📌xwedîmal = xweymal: MAL SAHİBİ

📌xwecî = xwecih: YERLİ

 

goştxwer: etçil

giyaxwer: otçul

 

xwerû: arı, saf, katıksız, halis, sade.

xwestî: sözlü, nişanlı

xwevedan: kaçınma, sakınma

 

xwey: sahiplik anlamını veren bir önek

xweyrehm: merhametli

xweysoz: sözünün eri

xweyzarok: çocuk sahibi, çocuklu

xwey zar û zêç: çoluk çocuk sahibi

 

____________• ji binnnnî xelas •____________

 

Ve “şikir ji Xwedê re” bitir(ebil)dik…

Bu konularda/yazılarda sizi yanıltmamaya azami gayret gösterdim. Yanıltmak diyorum çünkü ben de sizlerle başladım bu konulara ve yabancısı olduğum konulardı. Azami gayret gösterdim. Zira güzelim kurdimiz yüzlerce yıldır asimilasyonlarla boğuşuyor, çetin şartlardan geçiyor. Kurdîmiz bir zorluk we zahmetlerle bugünümüze/bizlere ulaştı. Belki de çok yerinden yara almış durumda. Benim de “bi nezanî” yaralamamam içindir gayretim…

 

Çoşkunuzu heyecanınızı yitirmeyin canlar.

Adım gibi eminim ki Zimanê Kurdî êdî emin ellerde 🙂

 

Siz gençler

“zimanê dayikê” “zimanê şîrîn” baba mirasının bayrağını omuzlanacak ve daha da yükselteceksiniz “biizna Xwedê”

 

Bu yazılarımız başlangıç mahiyetindeydi.

Bunlarla tek yetinmeyiniz.

devamı gelsin, dahası gelsin..

 

“mela“larımıza “şêyx“lerimize “feqî“lerimize ve daha nice “seyda” û “mamoste” û “pêşîvan“lerimize “hezar hezar” defa minnet ve şükranlarımı sunar onları bize bahşeden Rabbi Zulcelale hamd û sena ederiz.

 

O‘na emanetiz ve emanetsiniz.

Bimênin di xêr û xweşiyê de..

 

@MEminZeyni