Li gorî lêkolînek Zanîngeha Cambridge, lîstikên çalak, ên ku bav timûtim tercîh dikin, di salên pêş de kapasîteya pitikan baştir dike ku hest û tevgeran kontrol bikin. Mizgîn ji bo dayikên ku pitikên xwe tenê mezin dikin: Dayik dikarin ji lîstika bav-pitikê jî sûd werbigirin.
Lêkolîna akademîsyenên Dibistana Perwerdehiyê ya Zanîngeha Cambridge û akademîsyenên Weqfa LEGO diyar kir ku lîstikên di 0-3 emrê temenê lîstikan de li ser pitikan bandor dikin çawa encam dan. Akademîsyenên ku di warê lîstikan de pispor in lêkolîn kirine gelo lîstikên bi bavê re hatine lîstin di pêşkeftina pitikê de li gorî lîstika bi dayikê re cûdahî çêdike an na. Li gorî encaman, her çend li gorî lîstika bi dayikê re tê kirin serbilindî tune jî, lîstikên bi bav re têne lîstin, bi gotinek din, lîstikên ku bav zêdetir tercîh dikin, ji pitikê re alîkariyek taybetî didin. Zarokên ku şensê wan heye ku bi bavên xwe re bilîzin, timûtim dema ku mezin dibin bi hêsanî jêhatîbûna otokontrolê qezencdikine. Pêvajoya pandemîya covid-19 di pêşkeftina pitikên ku hewce ne ku li malê bimînin de rola bav ji hêla pisporan ve jî hat pêjirandin ku hîn zêde ye.
Ji ber nexweşiya Covid-19, zarokên ji her temenî neçar man ku demek dirêj li malê bimînin. Ji ber ku pandemî bidawî nebûye, wusa diyar dibe ku dê di heyama payîzê de çi biqewime. Ji aliyek din ve , pitikên ku di serdema koronavirus de çêbûne û mezin bûne ji bo pêşkeftina rewşenbîrî hewceyê hişyarker û têkiliyên cûda ne. Her çend di mehên yekem de dayik di lênihêrîna pitikê de roleke mezin dilîzin jî, bi taybetî dema ku dor tê ser pêşveçûna pitikê li her deveran rola bav bi taybetî tê bîranîn. Li gorî pisporan, rastiya ku bav bêtir dem dilîzin ku bi pitikên xwe re bilîzin, nemaze di dema pandemiyê de, pêşkeftina rewşenbîrî ya pitikan , û her weha behreyên pêşerojên civakî-hestî yên wan baştir dike. Lîstikên çalak ên ku ji hêla bavî ve têne lîstin dema ku ew digihîjin salên zaroktiya xwe de rîska pitikan ku pirsgirêkên tevgerî nîşan didin kêm dikin. Lîstikên bav-pitik jî bingehan datînin ku zarok jêhatîbûnên otokontrolê peyda bike .
Dema ku dayik hema bi ducanîbûnê bi pitikê re ne heya 2-2,5 salî dodomînin, nemaze ji ber şîrdanê, bav di dema xwedîkirina pitikê de an jî lîstina bi pitikê re têkiliya laşî saz dikin. Gava ku bav bi pitikên xwe re bilîzin, wekî tilîlî, dûvçûn, hembêzkirin an destên hev girtin, şansê wan heye ku têkiliya laşî saz bikin. Lêkolîna, destnîşan kir ku bav lîstikên bi têkiliya laşî di warê şêwaza lîstikê de tercîh dikin, diyar kir ku ev ji bo pitikan re pir bi feyde ye. Ew ji hêla lêkolîneran ve tê vegotin ku lîstikên fîzîkî di pêşkeftina pitikê de û pêşkeftina civakî-hestyarî di zaroktiyê de xwediyê roleke pir girîng in. Lê dibe ku avêtina hewayê ji tenduristiyê pitikê re zirar be. Di derbarê lîstikan de malbat têne hişyarkirin.
Lîstikên fîzîkî ji bo çi baş in?
Tê zanîn ku lîstika dê û bav-zarok di salên pêşîn ên jiyanê de behreyên bingehîn ên civakî û zanistî piştgirî dike. Lîstikên ku bav bi zarokên xwe re dilîzin, ji bo zarokên herî piçûk jî bi têkiliya laşî têne xuyang kirin. Li şûna lîstikên damezirandî yên di serdema 0-3 salî de, lîstikên ku di bin serokatiya zarok de û bi têkiliya bi bav re jixweber pêşve diçin jî di pêşveçûna zarok de xwedî cihekî girîng in. Lîstikên pêl-kişandinê yên wekî “Swipe-Squirt Boatman” dikevin vê kategoriyê. Lîstikên ku dibe ku bihêwirze/biteqereq, hêsan û an jî qebe bin jî di nav lîstikên bav-pitik de têne hesibandin.
Di lêkolîna ku li Zanîngeha Cambridge hatî kirin de, di 40 salên paşîn de li ser mijarê gelek daneyên lêkolînê hatin berhev kirin. Di hemî encaman de, hate dîtin ku qabîliyeta zarokên bi bavên xwe re lîstikan dilîzin ku di salên paşîn de hestên xwe kontrol bikin bi lîstika bav-zarok ve girêdayî ye. Zarokên ku bi bavên xwe re lîstika yekbiyek û dirêj dirêj bilîzîn kêmin ku di pêşerojê de pirsgirêkên hîperaktîf an jî hest-tevger nîşan bidin. Di heman demê de hate dîtin ku van zarokan dema ku mezin bûn di rewşên pevçûnê yên bi hevalên xwe re baştir dikarin hêrsa xwe kontrol bikin.
Lîstikên fîzîkî yên ku hîn zarok piçûkin ji hêla bav û zarok ve têne lîstin dibe sedema pêşkeftina jêhatîbûnên civakî yên ku ji bo zarok di jiyana dibistanê û derdorên civakî de di salên paşîn de girîng in . Di lîstikên wekî xidxidikî, gulaş kirin û gindirandin de lerizînên hestyarî dibe alîkar ku zarok bi hestyarî ji jiyana xweya pêşerojê re amade be. Gava ku lîstikên fîzîkî alîkariya zarok dikin ku fêr bibe ku hestên xwe birêkûpêk bike, ev pispor di heman demê de kapasîteya wan a ku di pêşerojê de hawîrdorên civakî û dibistanan rêkûpêk dikin jî hêsan dike.
Profesor Paul Ramchandani, ku di warê Perwerde, Pêşkeftin û Fêrbûnê de li Zanîngeha Cambridge dixebite, di derbarê mijarê de ev tişt got; “Encamên lêkolîna me nayê vê wateyê ku bandora lîstika bav-zarok ji ya lîstika dayik-zarok mezintir e. Lêbelê, li gorî dîtinan, lîstinên bavû zarokên 0-3 salî ji bo pêşketina zaroka de pir bibandor e.”
Li gorî profesorê lêkolînê, lîstika fîzîkî rewşên dilxweş û kelecan diafirîne ku pêdivî ye ku zarok behreyên xwe -birêkûpêkbûnê pêşve bibin . Lîstikên laş hewceyê hêza kontrolkirinê, fêrbûna dema ku tişt pir zêde diçin, û ev li ser bingeha lîstikên di zaroktiyê de têne lîstin. Zarok di hawîrdora ewledar a ku ji hêla bavên wan ve hatî peyda kirin de kontrolkirina bertekên xwe fêr dibin û heke hewce be dikarin hîn bibin ku gava din cûda tevbigerin. Lîstikên ku bi bav re têne lîstin di pêşxistina behreyên xwe-kontrolkirina zarokan de bi bandor in.
Pispor bal dikşînin ku pêdivî bi pergalên ku ji dêûbavan re dem û cîh peyda dikin ku di heyama 0-3 salî de, bi zarokên xwe re lîstikan bilîzin, di derbarê lîstikê de, ku ji bo pêşkeftina aqiliya pitikê girîng e .
Tevî ku feydeyên lîstika bav-zarok hene, lêkolîner bal dikşînin ku zarokên ku bi dayikên xwe re bi tenê dimînin ne pêdivî ye ku bêpar bimînin. Ew diyar dikin ku ger dayik lîstikên fîzîkî, yên ku ji hêla bavan ve têne bijartin, li dema lîstika xwe zêde bikin dê zarok ji heman yekê sûd werbigirin.
Di heman demê de lêkolîn diyar dike ku lîstika bav-zarok di dema zaroktiya destpêkê de gav bi gav zêde dibe û di 6-12 saliya xwe de gav bi gav kêm dibe. Ji ber ku ev bi dibistanê re hevdem e, tê çaverê kirin ku bav werin zarokên ku bi hevalên xwe re kêmtir wext derbas dikin, nemaze ji ber nexweşiya koronavirus.
Werger: Çandname
Çavkanî: hthayat
Ji hêla Senem Tahmaz ve hatî berhev kirin û wergerandin
Çavkanî:
Zanîngeha Cambridge. “Dibe ku dema lîstikê bi bav re xwe-kontrolkirina zarokan baştir bike.” 2020. Şuradan alındı: www.sciencedaily.com/releases/2020/06/200629120137.htm
