Ma zarokê / a we li dora hin hevalên we bi agresîf û êrişkarî tevdigere? Ma ew ji hêla hevalê xwe ve tê bandor kirin an ew bi nezanî stratejiyek psîkolojîk bikar tîne? Zanîngeha Cambridge li ser va bersivan lêkolînek kir.
Zarok di dema lîstikê de rolên êrişker digirin rewşek ku bi gelemperî dêûbavan xemgîn dike. Lêkolînek nû radixe pêş çavan ku girîng e ku meriv derbirîna hestyarî ya hevalê xwe yê lîstikvanî li ber çavan bigire. Rastiya ku zarok di dema lîstikê de êrîşkar e dibe sedem ku hevalên wî di dema lîstikê de tevgerên bi vî rengî pêşve bibin.
Lêkolînên nû di warê geşedana zarokan de nîşan dide ku dema ku zarok bi hevalên lîstikê re difikirin ku qeşeng in, ew ê pirtir mijarên tund, ên wekî şer an kuştinê têxin nav lîstikên xwe.
Akademîsyenên ji Zanîngeha Cambridge fêr bûn ku bêyî ku tevgera wan hebe, zarok dikarin li ber hevrêyên xwe yên êrişker tevbigerin, provayê bikin. Zanyar dibêjin ku meyla danasîna mijarên êrîşkar ên di lîstikê de dibe ku “stratejiyên provayê” be ji bo têkiliya bi hevalên wusa re.
Li gorî dîtinan, ewên ku bi zarokên ku ji hêla hevalên xwe ve “dilşewat” têne dîtin re lîstikan dilîzin, mijarên tundtir li lîstikên xwe de hîn zêde dikin. Zarok ji % 45 pirtir dibe ku di lîstikên bi hevalên êrişker re ji lîstikên bi hevalên xwe yên ku di kontrolkirina hêrsa xwe baştir in de mijarên êrişkerî bihewînin. Qabîliyeta zarokan a kontrolkirina hêrsa xwe ne rasterast bi lîstikên êrîşker ve girêdayî ye. Hebûna hevparê lîstika bilez-mêldar îhtîmala pêşkeftina tevgerên teqlîdê ya bi hêmanek êrişker re % 45 zêde dike.
Pisporên geşepêdana zarok jî balê dikişînin ser mijara hêrsbûnê. Ji bo wan, hesta zarokek çavkaniyek rasterast a êrişkariya wî ya xeyalî nayê hesibandin. Mijarên êrişker ên ku zarok bi lîstikan didin nasandin bi gelemperî bersiva hevalek lîstikvanek “acizker” didin. Her çend ev tê vê wateyê ku lîstik bi rastî ji pêşveçûna civakî û hestyarî ya zarokan re dibin alîkar, di heman demê de tê bibîrxistin ku di derbarê astê bandora hevrêyan li ser pêşveçûnê de çênabe. Tê gotin ku bêtir lêkolîn ji bo rêberkirina dêûbav û pratîkan hewce ne.
Ji Navenda Lêkolîna Lîstikên Perwerde, Pêşkeftin û Fêrbûnê Dibistana Perwerdehiyê ya Zanîngeha Cambridge Zhen Rao dibêje, “Ger hevalek zarokê / a we hebe ku bi hêsanî hêrs dibe, û ew heval bi taybetî hêrs dibe, ger ku zarokê / a we baş tev li vê tevgerê bibe ev ezmûn dikare lêpirsînek peyda bike. Îhtîmal e ku zarok dê awayên danûstandinê bibînin bi rewşên dijwar re bi riya lîstina rolê. Ev di jiyana rast de ji wan re dibe alîkar. Ew çarçoveyek ewledar peyda dike ku ew dikarin awayên cûda yên rûbirûbûna rewşên dijwar ên ku dibe ku car din çêbibin biceribînin. “
Ji bo lêkolîneran, lîstina rola êrîşker hîn jî mijara lêkolînê ye. Zêdetir û bêtir lêkolîn têne kirin da ku meriv fahm bike gelo ev lîstik pêşengên reftara jiyana rastîn a êrişker in? Lêbelê, di lêkolînê de meyla gelemperî ev e ku meriv li ser hestên zarokê xwe bisekine. Ji aliyek din ve, lêkolîna Cambridge armanc dike ku fêhm bike ka lîstikvaniya çawa bi êrişkerî xwe bi vegotina hêrsa hevalê lîstikê re têkildar dibe.
Gava ku zarok tevgera êrîşkar pêş dixin da ku bi hevalên xweyên bi navê “xerabkar” re têkevin têkiliyê, ev her tim nayê wateya teqlîdê. Wekî stratejiyek cûda, zarok dikarin mijarên êrişkar têxin nav lîstikê. Zarok tenê dikarin bi feraseta ku ji xwezaya hevalê xwe re bang dikin berdewam bikin û bi vî rengî bi hevalên xwe re wek hewildanek ji bo rawestandina hêrsa xwe bilîzin. Lekolînwanan di heman demê de dît ku law/kur 6,11 carî ji keçan bêtir dilîzin ser lîstina rola êrişker.
Werger: Çandname
Çavkanî: hthayat
