Nav û taybetmendiyê gerstêrkan çi ne?

Wekî ku hûn dizanin, cîhana we di Pergala Rojê de li fezayê ye. Ev tê wê wateyê ku Sîstema Rojê gerstêrkên din ên mîna me dihewîne. Her yek ji wan xwedî taybetmendî û awirên cuda ne. Navên gerstêrkan çi ne? Hûn dikarin li naveroka me mêze bikin da ku di derheqê gerstêrkên herî nêzê rojê de digel rêz û taybetmendiyên wan agahdariya berfireh bistînin.

Teve dinyayê 8 gersitêrk di Sîstema Rojê de cih digrin. Ev hejmar di encama lêkolîn û biryarên Yekîtiya Astronomiyê ya Navneteweyî de hatiye diyarkirin.

Navên gerstêrkan çi ne?

Me gerstêrk li gorî dûrbûna wan ji rojê rêz kirin. Di vê rêzê de cîhana me di rêza 3. de ye.

• Merkur
• Venus/Gilawêj
• Dinya/Cihan
• Mars
• Jupiter
• Saturn
• Uranus
• Neptûn

 

Taybetmendiyên gerstêrkan çi ne?

Naha, werin em gerstêrkên bi navên xweşik, veşartî û hûrguliyên girîng nas bikin. Her yek dixwaze ku çîroka xwe ji we re bêje.

 

MERKUR:

Silav navê min Merkur e,

Ez yek ji biçûktirîn gerstêrkên Sîstema Rojê me û qalindahiya wê bi qasî 4878 km ye.

Min navê xwe ji Merkur, yek ji xwedayên Romayê girt.

Ez gerstêrka herî nêzîk a rojê me.

Dûrahiya min ji Rojê 57.909.000 kîlometre ye.

Ez hez dikim, lê peykekê min tune.

Tê zanîn ku ez di Sîstema Rojê de gerstêrka herî bilez im û ez di 116 rojan de li dora xwe digerim.

Her çend ez gerstêrka herî nêzîk a rojê me, lê ez ne ya herî germ im. Germahiya rûyê min di navbera -170 û 450 ° C de diguhere.

Rengê Merkurê: Ji ber ku ez bi krateran ve girêdayî me wek gewr û qehweyî têm dîtin.

 

VENÛS/GELAWÊJ:

Silav ez Venûs im,

Ji ber bedewiya xuyabûna xwe, min navê xwe ji xwedawenda bedew a Romayê girtiye.

Ez di Sîstema Rojê de wek gerstêrka duyemîn a herî nêzî Rojê me.

Dûrahiya min a navîn ji Rojê 108.209.000 kîlometre ye.

Ez gerstêrka herî germ im tevî ku ez di rêza duyemîn de me. Ji ber ku ew tîrêjan ku tên digrim û ez germtir dibim.

Ez bi qasî Dinyayê me û qebareya min bi qasî 12,104 kîlometre ye.

Ez li dora Rojê di 225 rojan de û li dora xwe di 243 rojan de dizivirim.

Peykên min tune ne û li dijî gerstêrkên din dizivirim.

Rengê Venûsê: Bi rastî rûyê min gewr û bê reng e, lê gava meriv ji jor ve dinêre, ji ber gazên di atmosfera min de meriv dikare rengên zer û spî bibîne.

 

DINYA:

Silav ez Cîhan im,

Bi rastî, tu min pir baş nas dikî, lê bila ez ji te re behsa xwe bikim.

Ez di rêza nêzîkbûna Rojê de di rêza 3yemîn de me.

Bejna min 12760 kîlometre ye.

Ez li dora xwe di 23 saet û 56 deqîqeyan de, li dora rojê jî di 365 roj, 5 saet û 6 deqeyan de dizivirim.

Peykekê min heye, navê wê Heyv e.

Germahiya herî kêm û herî zêde ya ku li ser rûyê min tê zanîn di navbera -88 û 60 °C de ye.

Rengê Dinyayê: Ji fezayê hûn dikarin deryayên şîn, qadên bejahî yên kesk û qehweyî û ewrên spî bibînin.

 

MARS:

Silav hevalno,

Wek gerstêrka Marsê ez di Sîstema Rojê de di rêza 4emîn de me.

Min navê xwe jî ji xwedayên Romê girtiye.

Du peykên min ên bi navê Fobos û Deimos hene.

Dûrahiya min ji rojê 227.943.000 kîlometre ye.

Ez di Pergala Rojê de gerstêrka herî biçûk a duyemîn im û bi qasî 6792 kîlometran bejna wê ye.

Ez di 687 rojan de li dora rojê de digerim.

Rengê Marsê: Ji ber oksîta hesin a li ser rûyê min rengê min sor e. Ji ber vê yekê zanyar ji min re dibêjin Gerstêrka Sor.

 

JUPITER:

Ez di rêza 5emîn de me hevalno,

Min navê Jupiter ji yek ji xwedayên mîtolojiya Romayê girtiye.

Ez hem ji hêla qebar û hem ji hêla girseyê ve gerstêrka herî mezin im.

Rojek li cem min pir kurt e. Ez rojekê di 9 saet û 55 deqîqeyan de diqedînim. Ez gerstêrka bi kêşehêza herî xurt im.

Ez dikarim gera xwe ya li dora rojê di 11,9 salan de temam bikim. Ji ber ku ez pir mezin im û ez nikarim bi qasî gerstêrkên piçûk bilez bim.

79 peykên min hene. Bi jimartina wan hemûyan yek bi yek ez naxwazim we bêzar bikim. Ez ê behsa yên herî naskirî bikim: Europa, Ganymede, Lo û Calisto.

Germahiya min -140 ºC ye.

Rengê Jupiterê: Krîstalên qeşayê yên li ser rûyê min û hêmanên cihêreng rengên sor, qehweyî, spî û zer ên ku ji derve têne dîtin pêk tînin.

 

SATURN:

Di dawiyê de dora min e,

Ez di rêza 6an de me û hinekî bêsebir im.

Dûrahiya min ji rojê 1.426.666.000 kîlometre ye.

Ez di pergalê de gerstêrka herî mezin a 2yemîn im û bejna wê 120.536 kîlometre ye. Lêbelê, ez gerstêrkek pir sivik im. Ev ji ber ku ez bi piranî ji gazan pêk tê.

Nêzîkî 30 salan ez dikarim li dora rojê bigerim.

Ji derve tu zengila min dibînî.

62 peykên min hene. Ya herî tê zanîn ev in; Enceladus, Tîtan, Rhea û Mimas.

Rengê Saturn: Bi saya gazên wekî hîdrojen, helyûm, amonyak, fosfîn ez dikarim zer, qehweyî xuya bikim. Zengilên min ên ku dema ji derve ve pir þêwaz xuya dikin jî di heman rengan de ne.

 

ÛRANÛS:

Silav hevalno,

Ez di rêza 7. de me.

Dûrahiya min ji Rojê 2,870,658,000 kîlometre ye.

Bejna min 51.118 kîlometre ye. Ev tê wê wateyê ku ez gerstêrka 3yemîn a herî mezin a Sîstema Rojê me.

Ez di 84 salan de li dora rojê dizivirim, lê ez di 11 saetan de li dora xwe dizivirim.

Germahiya min a navîn 214 ºC ye.

27 peykên min hene. Miranda, Titania, Ariel, Oberon ên herî baş têne zanîn.

Li aliyê min ê derve 13 xelekên min hene.

Rengê Ûranûs: Ji ber gaza metanê ya di atmosfera min de rengê min ê turquazê heye.

 

NEPTUNE:

Ez di rêza 8emîn û dawîn de me,

14 peykên min hene. Vebijarkên min ev in; Triton, Thalassa, Despina û Galatea.

Ez gerstêrka herî sar a Sîstema Rojê me.

Ez dikarim di 164,8 salan de li dora xwe bizivirim. Ev tê wê wateyê ku 1 saliya min bi qasî 164,8 salên Erdê re têkildar e.

Di atmosfera min de bahoz berdewam in.

Rengê Neptûn: Wek Uranusê, ji ber gazên di atmosfera min de rengên min ên şîn hene.

 

Çavkanî: milliyet.com.tr