Çima mirov ji ber zeviyan hevdu dikujin?

Mirov ji ber zeviyan hevdu dikujin ji ber ku zevî çavkaniyeke girîng e. Xwarin, stargeh û dahatê peyda dikin. Ji ber vê yekê, têkoşîna ji bo kontrolkirina qadan dikare veguhere şerê desthilatdariyê ku dibe sedema tundûtûjiyê.

Hin mînakên şîdetê yên ji ber zeviyan ev in:

• Di 1947-1948an de, di dema Şerê Serxwebûna Hindistanê de, serhildanek li dijî desthilatdariya kolonyal a Brîtanî, di navbera leşkerên Brîtanî û serhildêran de ji bo zeviyan şerên dijwar qewimîn.
• Di sala 1994an de, di dema pevçûnên etnîkî yên di navbera Hutu û Tutsî de li Ruanda, Hutu zeviyên Tutsî talan kirin û şewitandin. Ev bû sedema koçkirina Tutsîyan û mirina 1 mîlyon mirovî.
• Di sala 2000î de, di dema şerê navxweyî yê li herêma Darfur a Sûdanê de, mîlîsên Ereb zeviyên cotkarên Afrîkayê talan kirin û şewitandin. Ev jî bûye sedema koçberbûna bi milyonan mirovan û mirina bi sed hezaran.

Sedemeke din a tundiya ji ber zeviyan bandora zeviyan a li ser jîngehê ye. Ew dikarin pirsgirêkên hawirdorê yên wekî zevî, av, ax û qirêjiya hewayê çêbikin. Ev pirsgirêka dibe sedema nakokiyên di navbera civakan de.

Sedemek din a şîdeta ji ber zeviyan dibe ku nakokiyên li ser xwedîtiya zeviyan bin. Zevî dikarin bi awayên cûrbecûr destan biguhezînin, wek mîras, firotin, an nakokî. Ev yek dikare li ser xwedîtiya zeviyan nakokiyan çêbike û ev nakokî dibe sedema tundiyê.

Ji bo pêşîlêgirtina şîdetê ji ber zeviyan, tedbîr dikarin bêne girtin, wekî:

• Divê civak tevlî rêveberiya qadan bibin.
• Divê di derbarê pirsgirêkên hawirdorê yên ji zeviyan derdikevin de hişyarî bê kirin.
• Divê li ser xwedîderketina qadan polîtîkayeke vekirî û zelal bê pêşxistin.

Şîdeta ji ber zeviyan ji bo civakan pirsgirêkek cidî ye. Çareserkirina vê pirsgirêkê bi tedbîrên weke misogerkirina beşdariya civakan di birêvebirina zeviyan de, hişyarkirina pirsgirêkên jîngehê û pêşxistina polîtîkayeke vekirî û zelal li ser xwedîderketina li zeviyan, dikare were dayîn.

Çandname