ÇandName Li pey şopa bav û kalan…
Bêxewî nexweşiyek xewê ye ku nahêle kesek bi xew ve biçe an dibe sedema neraketinê. Bêxewî nexweşiyek xew a hevpar e ku dikare xewa giran dijwar bike, her weha zû bi zû şiyar bibe an jî bibe sedema xewê.
Têrbûna xewê, dikare ji mirovekî bi mirovek din cûda be, lê ji bo mezinan, demjimêrên razanê di navbera 6 û 8 demjimêran de têne diyar kirin. Dîsa, dibe ku mezinan ji ber stres an trawmayê bêxewiya (akutê) bibînin, û dibe ku ev rewş ji bo demek demkî berdewam bike. Lêbelê, mirovên ku pirsgirêkek xewa (kronîk) a mehek an jî zêdetir heye tê pêşniyar kirin ku bi zûtirîn rewşa xwe bi bijîşk re bişêwirin.
Sedemên Bêxewiyê
Dibe ku nêzîkê % 50 ê mezinan dem bi dem bêxewiyê bibîne, û ji 10 kesan 1 kes ji bêxewiya kronîk gilî dike. Bêxewî di jinan de bi qasî du caran ji mêran zêdetir e û di kesên pîr de ji ciwanan pirtir e.
Bêxewî ji ber gelek sedeman dikare pêş bikeve. Hin mercên ku dibin sedema bêxewiyê, ango bêxewî, ev in;
Nexweşiyên ku dikarin bibin sedema bêxewiyê (êş an nerehetî ya şevê)
- Bikaranîna dermên
- Nerehetiya hestîyarî an laşî
- Deng, ronahî, an germa zêde
- Jetlag a piştî rêwîtiyê
- Hişleqî (tengijîn/depresyon)
- Nexweşiyên tîroîdê
- Sedemên derûnî
- Stresa kronîk
Nîşanên Bêxewiyê
Pênaseya nexweşiyê li gorî nîşaneyan e. Her çend ev pênasekirin di çavkaniyên cûda bi cûda têne îfadekirin jî, di bingeh de nîşanên bêxewiyê ev in:
- Bêxewiya ku xebata civakî, pîşeyî û akademîk têk dide
- Bi kêmî heftê 3 êvara ketina xewê û ew rewşa 3 mehan berdewam dike, şevê ji 3 caran zêdetir radibin an serê sibehê zû radibin û nikarin ji nû ve razên
Li gel vana, pêdivî ye ku dema ku bêxewî tê astek ku dikare li ser kalîteya jiyanê bandor bike, dibe sedem ku mirov herdem xwe westiyayî hîs bike, wê demê divê ji dixtor bişiwêrê. Ji ber ku bêxewiya kronîk û akût, timûtim tevlihev dibin, mirov bi gelemperî diktor nabînin an taloq dikin ku wê taloq bikin.
Xew ji bo laş hewcedariyek pir girîng e. Xewa bêpar dikare di warê psîkolojîk de bandorê li mirov bike û hem jî di pêşerojê de bibe sedema nexweşiyên giran.
Nîşaneyên bêxewiyê ev in;
- Xewvaçûna di nav roj ê
- Westabûn
- Hêrsbûn
- Kêmbûna konsantrasyonê
- Pirsgirêkên bîranînê
- Zehmetiya bi şev razanê
- Şiyarbûna şevê
- Zû şiyarbûn
- Piştî xewa şevê tunebûna hesta bêhnvedanê
- Anksiyete
- Ew, bi gelemperî nîşanên wekî çêkirina xeletiyan an qeza ji ber bêxewiyê di nava rojê de dide.
Rêbazên Teşxîskirinê
Heke hûn difikirin ku bêxewiya we heye, tê pêşniyar kirin ku hûn di deme ke zûtirîn li bijîşkek bigerin bêyî ku vê rewşê bêtir paşde bixin.
Doktor dê bi guhdariya dîroka mirov li sedemên bêxewiyê bigere. Heke sedema bêxewiyê nenas be, ew dikare vekolînek laşî bike ku nîşanên pirsgirêkên tibî yên ku bi bêxewiyê ve têkildar in bibîne.
Dema ku li ser nexweşiyên fîzîkî yên bingehîn dibe sedema bêxewiyê lêpirsîn, di heman demê de tê lêkolîn kirin ku pirsgirêkek tîroîdê heye an na. Ger ku pêwîst bê dîtin, dibe ku raporên rêbazên wênesaziyê yên wekî MRI-yên berbiçav, werin xwestin.
Ji bo teşhîskirina diyarker a bêxewiyê, doktor dikare klînîkek bi yek an du hefteyên xewê an şopandina bi şev a li klînîka xewa nexweş bixwaze. Bi vî rengî, hûn çiqasî bi şev şiyar bimînin, tevgerên nefesê, pêlên mêjî û çalakiyên laş dikarin werin şopandin û tomarkirin.
Bêxewî di çiqas dom dike û çiqas carî çêdibe dikare biguhere. Bêxewî dikare demkurt (bêxewî ya akût) an domdar (bêxewî ya kronîk) be.
Rêbazên Dermankirinê
Yek ji celebên herî gelemperî yên bêxewiyê bêxewiya psîkofîziyolojîk tê gotin. Bi gelemperî, pirsgirêkên xewê di mirov de çêdibe ji ber ku aqil ne pir ramîner û rehet e. Gava ku ev celeb bêxewî di hin kesan de bi demê re kêm dibe û winda dibe, li hin nexweşan, mejî bi rastî fêrî bêxewiyê dibe û bêxewiyê diafirîne.
Stres sedema herî hevpar a bêxewî ya psîkofîziyolojîk e. Dema ku pirsgirêkên xewê dema ku di bûyerek dijwar de derbas dibin hevpar in, hin kes piştî ku bûyera bistresî xilas bû herika xewa normal a xwe didomînin. Pirsgirêkên bi vî rengî yên bêxewî yên girêdayî stresê bi guhertinên jiyanê an dermanên ku ji hêla doktor ve têne pêşniyar kirin têne derman kirin.
Di heman demê de, pirsgirêkên bêxewiya demkurt a ku wekî bêxewiya akût tê binavkirin dibe ku hewceyê dermankirinê nebin. Heke bêxewî xebitandina navrojê dijwar dike, dibe ku hebên xewê ji hêla doktor ve werin pêşniyar kirin. Van dermanan peydakirina xeweke rehet didin ku nahêlin mirov di nava rojê de pirsgirêkên westîn an konsantrasyonê bibîne.
Di dermankirina bêxewiya kronîk de, divê pêşî pirsgirêkên tenduristiyê yên ku dibin sedema bêxewiyê werin derman kirin. Ger piştî ku nexweşiyên gumanbar werin dermankirin mirov bi bêxewiyê re rû bi rû ye, dibe ku nirxandina derûnî were xwestin.
Wekî din, bêxewiya akût dikare bi rahênanên bêhnvedanê, parêz û sînorkirinên xewê were derman kirin. Teknîkên weha dem û kedek ê hewce dike. Lêbelê, guherîn û temrînên hêsan ên ku ji hêla doktor ve têne pêşniyar kirin dibin alîkar ku vegerin nimûneyek xewa normaltir û bi bêxewiyê re rûbirû bimînin.
