Nasıl Kürtçe Okuyabilirim -7-

Dil düşmanlıkları olanları hayatım boyunca anlayamamışımdır.

Ve bu zewat û qewatlar hiç kimseye de anlatamazlar herhangi bir dile olan düşmanlıklarının makul bir sebebini.

Hadi dil yasağını geçtik ya harf yasağına ne demek gerek.

Dile kolay 85 yıl boyunca ta 2013’ün sonlarına doğru ancak azad olabildi “X-W-Q” harfleri.

Harflere karşı bu kem gözler varsa dile düşmanlığı siz tahmin edebiliyorsanız tahmin edin artık.

Ben tahmin edemiyorum şahsen.

Bazen keşke! derim…

keşke..!

sonra soru(n)larımı sessizce, usulce tefekür ederim…

” Neyse sonra anlatırım ” diyor muşum 🙂

erê erê..!

” X/x ” harfine gelecek olursak…

• Çoğumuzun “iks” dediği bu harf çok yerde karşımıza çıkar.

            Zira çok geniş yelpazeli bir harftir.

            Bir çok alanda mevcuttur.

Tüm bunları bir kenara bıraktık madem,

hade bakalım sadece konumuzla ilgili olan alana girelim 🙂

• ” X ” harfi boğazdan, gırtlaktan çıkan bir harftir.

            Kısaca “x” harfi “hırıltılı, hışırtılı, gürültülü bir H sesidir“

Pek çok batı dilinde varmış.. valla öyle diyorlar 🙂

kendi gözümle-kulağımla, gördüğüm-duyduğum

İngiliz, Arap ve Fars alfabesinde böyle bir harfin olduğudur.

Bir de “x” olmadan çözemediğimiz matematiğin denklemlerinde, problemlerinde çok hatıramız vardı 🙂

• İngilizce’de “eks” denilen bu harf görünüş olarak aynı amma ses olarak Kürdîdeki ses gibi değil. Birbirinden tamamen kopuk-bağlantısız..
• Arapça ve Farsça’da olan ve çıkarılan ” خ ” harfi ve sesi aradığımız ve anlatmaya çalıştığımız Kurdîdeki “x” harfi ve sesidir.

Zaten Kurdî Arap harfleri ile yazılırsa “x” harfi “ خ ” harfi şeklinde yazılır ve yazılıyor.

Tabii o şekilde Arap harfleri ile Kurdî okuyabilenlere bu harfi anlatma gereği yok.

• “X/x” harfi Slavların dili olan Kıril alfabesinde de var, aynı latindeki gibi.

            Lâkin onlar da latin gibi nazik oku-mu-yor 🙂

Bir kaç harfle somutlaştırıp bitiriyoruz bu dersimizi.

bi navê Xuda

bi navê Xweda

bi navê Xwedê Te’ala

Xaliq Tu yî ez bende me ya Reb!

“Allah” ismi yerine kullandığımız bu kelimeler “X/x” harfine en güzel örnektir.

• ax û   wax  derken bu harf gırtlağımızdan çıkar gayriihtiyari 🙁

            !……………..ox

            devê te tijî xox  🙂

 

xam: ham

xaf = xav: çiğ

xar: diken

xas: 1.mahsus

        2.has, saf

sax: sağ, sağlam

dax: kızgın bir demirle vurulan damga

xal: dayı

xalan: dayıgiller

xalo!

xaltî: teyze

xaltîk de teyze demek. Bazen de teyzecik anlamındadır.

• bext

            text

            çerx

xanî: ev

şêyx: şeyh

• xet

            xêz

            xêr

xebat: çalışma

xelat: ödül, hediye

xerab: kötü

• xew: uyku

            xewn: rüya

• xeyal: hayal

            xezal: ceylan

xîret: gayret

axîret: ahiret

xeyalet: hayalet

xislet: haslet, karakter

xef: gizli, saklı

xefk: kapan, tuzak

xelk: halk

xeml: süs

şuxul: iş

xeyd: küsme

xilt: köstebek

• xesar: hasar, zarar

            îxtîyar: yaşlı

xelasî: kurtuluş

xerxot: eski püskü

xeta: hata

xetere: tehlike

xayîn: hain

xitimîn: tıkanma

xişxişk: çıngırdak

xencer: hancer

Ev jî xelas 🙂

Xwedê mezin e…

Xwedê axir û axîreta me bi xêr bike…

Naxwe;

bi xatirê we

bimênin di xêr û xweşiyê de.

 

M Emin Zeynî