ERDEXAN (ARDAHAN)

Navên li heremê, piraniya wana bi zimanê Horî-Ûrartûyan e. Navê Erdexanê, li dema Ûrartûyan A/Îrdanîûnî ye. Bi zimanê Horîkî-Ûrartû ardî/ardînî, bajar e. Di vê peyvê de jî diyar e ku Ardîûnî paşê bûye Ardahan. Navê A/Îrdanîûnî ji ardînî û Bianili yê pêkhatîye. Bîanîlî navê federasyoneke, yan jî eşîreke mezin ya Ûrartûyan e. Heta navê bajarê wanê ji wir derketiye holê. Herwisa Bianili berê bûye Vîanîlî û ji pey re jî wek Van hatiye bilêvkirin. Di zimanê Kurdî de pir caran deng ê “b” dibe “v”. Ev bûyer heya roja îroyîn jî berdewam dike. An goreyî vê diyardekê, diviya navê Erdexanê jî bibûya Erdevan. Lê belê şûna-van, paşdaçeka-xan welgirti ye. Diyare ev paşdaçeka –xan di demên feodaliteyê de bi cîh girti be. Ardahan/Erdexan navekî bi Kurdî ye. Mirov vê rastîyê bi peyva Horî-ûrarto, ardî/ardini ve diselimîne. Îro di nav zimanê Kurdî de peyva ardû/ardûn tê bi kar anîn.

Di zimanê Kurdî de gelek navên parçeyên xaniyan bi daçeka-dîn û-dûn ve diqedin. “Ardîn” cîhê ard dikinê; “ardûn” cîhê ku agir lê dadidin; “sergûn” cîhê ku çop û gemarê davêjin; “sergîn cîhê ku kermeyan komdikin; “kadîn” cîhê ku kayê dikinê; “badîn” tişta ku av û çayê dikinê û hwd. Ardû/ardûn tê wateya devera ku agir lê tê dadan û dû jê quloz dibe ye. Her wisa deverên ku kuçikên agir lê durist dikin, ew der yan gund yan jî bajar in. Ji ber vê egerê, mirov dikare bêje ku Ardahan tê wateya bajarê yan jî cîh û warê bianiliyên ji ûratûyan.

Erdexan, bi navê Göle (Mêrdînik) Hanak, Çıldır, Posof û Damal pênc navçê xwe hene.

Li navenda Erdexanê gundên ku hene ev in:

1-Açıkyazı

2-Ağaçlı

3-Ağzıpek

4-Akyaka

5-Alagöz

6-Altaş

7-Ardıçdere

8-Bağdaşen

9-Balıkçılar

10-Büyüksütlüce (xarziyana mezin-gundê Kurda ye)

11-Çamlıçatak (gulabêrd)

12-Çataldere

13-Çatalköprü

14-Çeğilli

15-Çetinsu

16-Çimenkaya

17-Dağevi

18-Dedegül

19-Değirmenli

20-Derindere   (Hopala-gundê Kurda ye)

21-Edegül

22-Güzçimeni

23-Güzelyurt

24-Kartalpınar

25-Kazlıköy

26-Kıraç

27-Kocaköy (Kurd e)

28-Küçüksütlüce (Xarziyana piçûk-Kurd e)

29-Meşedibi

30-Ortageçit

31-Ovapınar

32-Ölçek

33-Sarıyamaç

34-Sugöze

35-Sulakyurt

36-Tepeler

37-Tepesuyu

38-Uzunova

39-Yalnızçam

40-Yaylacık

41-Yokuşdibi

 

XOÇVAN-Herêmeke girêdayî navenda Erdexanê ye. Ji bîstuyek gundan pêk tê, tev Kurd in. Gundên Xoçvanê ev in:

Navê kevin                          Navê teze

1-Panîg                                Tunçoluk

2-Erdemêl                           Çağlayık

3-Qurdoxliyê jorîn              Yukarıkurdoğlu

4-Qurdoxliyê jêrîn              Aşağıkurdoğlu

5-Sixirpêt                             Samanbeyli

6-Korgelî (gelgelî)               Gölgeli

7-Pangîs                                Taşlıdere

8-Bêbereg                             Tazeköy

9-Xêwiskar                            Köprülü

10-Xas                                    Hasköy

11-Qimilî                               Otbiçen

12-Legemlî (lêhenya)           Lehimli

13-Mûrxan   (mûrika)           Binbaşar

14- Kora                                  Bayramoğlu

15-Omeraxa                           Ömerağa

16-Nebîoxlî                             Nebioğlu

17-Çelebaşî                             Çalabaş

18-Kêlik                                    Çobanlı

19-Hecî’elî                                Hacıali

20-Tîkoş                                    Dağcı

21-Micûc                                  Beşiktaş

 

Mêrdînik (Göle) navçe ye. Gundên Mêrdînikê

Navê kevin               Navê teze

1.Abur                          Dengeli

2.Altunbulak            Altunbulak

3.Arpaşen                Arpeşên

4.Boğetepe              Boğatepe

5.Cicor                     Budaklı

6.Çardaxlî               Çardaklı

7.Çobankêx            Çobanköy

8.Çölpenek             Serinçayır

9.Çullî                      Çullu

10.Dedeşên             Dedeşen

11.Dörtkilise            Uğurtaşı

12.Girdemal             Durucasu

13.Eski Demirkapı   Eski Demirkapı

14.Gundik                 Koyunlu

15.Gülistan               Gülistan

16.Xêve                    Sürügüden

17.Ximiskar              Durançam

18.Hokam                 Çayırbaşı

19.Xoştolbend          Hoştülbent

20.Kalecik                 Kalecik

21.Qeretawux            Esenyayla

22.Kelpekor               Esenboğaz

23.Kaşar                     Dedekılıç

24.Qizilkilise              Günorta

25. Kirziyan                Karlıyazı

26. Konk                     Kuzupınar

27. Qorevênk              Köprülü

28.Lawistan                Gedik

29.Lelevarginîs           Balçeşme

30.Mixgereg                Çalıdere

31.Mizaret                   Çakırüzüm

32.Mellahesen             Mollahasan

33.Oxçî                        Okçu

34.Orekilîse                 Çakıldere

35.Poladîg                      Kayaaltı

36.Pilîmor                      Dölekçayır

37.Salût                         Dereyolu

38.Samzereg                Yeleçli

39.Sasadêl                    Damlasu

40.Senemoxlî              Senemoğlu

41.Sînot                       Samandöken

42.Sivîn                        Filizli

43.Şekê                        Kuytuca

44.Texteqiran              Tahtakıran

45.Têloxlî                     Tellioğlu

46.Toptaş                    Toptaş

47.Turkeşên                Yiğitkonağı

48.Ûrid                         Bellitepe

49.ÛçkilÎse                  Yavuzlar

50.Varginîs                 Yanatlı

51.Yağmuroğlu          Yağmuroğlu

52.Yeni Demirkapı     Yeni Demirkapı

53.Yeniköy                 Yeniköy

 

DAMAL(Navçe)-Gundên Damalê

Navê kevin                              Navê teze

1-Ata mah                               Aşağıgûndeş

2-Aşağı damal                         Çaybaşım

3-Sors                                       Burmadere

4-Dereköy                                Dereköy

5-Kirpeşên                                Eskikılıç

6-Nunus                                     İkizdere

7-Kalenderdere                        Kalender mh

8-Yukarıdamal                          Konuksever mh

9-Çûkora                                    Obrucak

10-Otaxlû                                   Erzedeköy

11-Serhat mh                             Memoköy

12-Seyitören                              Seyitveren

13-Tepeköy                                Tepeköy

14-Samûtka                                Üçdere

15-Yukarıgündeş                        M.Kemal mh

 

ÇILDIR(Navçe)- Gundên Çildirê

Navê kevin                                   Navê teze

1-Zûrzûna                                        Çıldır

2-Qoravêl                                         Sazlısu

3-Terekeme Çayîs                           Semihaşakir

4-Çamdûra                                       Taşdeğirmen

5-Yukarıbeyrexatûn                        Tezeköy

6-Rabat                                             Yıldırımtepe

7-Yukarıcanbaz                                Y.Canbaz

8-Pexreşên                                       Gülyüzlü

9-Xamaş                                            Ağıllı

10-Axceqele                                     Akçakale

11-Colît                                              Akçîl

12-Çamorda                                     Akdarı

13-Kertene                                        Akkiraz

14-Aşağıcanbaz                                A.Canbaz

15-Sûxara                                          Aşıkşenlik

16-Tatalêt                                         Baltalı

17-Başköy                                         Başköy

18-Godamêx                                     Damlıca

19-Zerebûk                                        Dirsekkaya

20-Xêlevan                                         Doğankaya

21-Eskibeyrexatûn                            E.Beyrexatûn

22-Pirûd                                              Eşmepınar

23-Ûrta                                                Gölbelen

24-Mêredîs                                         Gölebakan

25-Zinzal                                              Güvenocak

26-Oxşêt                                              Horozöttü

27-Qeleqele                                        Karakale

28-Vartmana                                       Kaşlıkaya

29-Yerliçayîs                                        Kayabeyi

30-Kenarbêl                                         Kenarbel

31-Anpûr                                             Kenardere

32-Şikirêp                                           Kotanlı

33-Kurtkale                                         Kurtkale

34-Sabador                                          Kuzukaya

35-Meryam                                          Meryam

36-Qorostav                                         Öncül

37-Vaşlop                                             Övündü

38-Godos                                             Sabaholdu

39-Kövas                                              Saymalı

 

POSOF(Navçe)-Navên Gundên Posofê

Navê kevin                                   Navê teze

1-Duxur                                         Posof

2-Obol                                           Akballı

3-Sayxo                                         Alabalık

4-All                                               Alköyü

5-Zedezûnde                                Arılı

6-Papola                                        Armutveren

7-Sayûnxliya                                 Asmakonak

8-Xêvat                                          Aşıküzeyir

9-Sûsqap                                       Aşıkzülali

10-Çildirêt                                     Balgöze

11-Vaxla                                        Baykent

12-Cilwana                                    Binbaşı eminbey

13-Mere                                         Çakırkoç

14-Sagre                                         Çambeli

15-Oxtel                                          Çamyazı

16-Lamiyan                                     Çayırçimen

17-Varzna                                        Demirdöven

18-Derindere                                   Derindere  (Kurd)

19-Aşağıcacûn                                 Doğrular

20-Erim                                             Erim

21-Şûvazxêl                                      Gönülaçan

22-Banarxêv                                     Günbatan

23-Zendar                                         Gümüşkavak

24-Coborya                                       Günlüce

25-Kolisxal                                        Gürarmut

26-Cuvantel                                      İncedere

27-Agara                                           Kaleönü

28-Petoban                                      Kalkankaya

29-Sûrxavûl                                      Kayınlı

30-Kırdamala                                   Kırköyü

31-Kol                                                Kolköyü

32-Çorçovan                                     Kopuzlu

33-Xûme                                            Kumlukoz

34-Sece                                              Kurşunçavuş

35-Xiniya                                           Özbaşı

36-Hertûs                                          Sarıçiçek

37-Tepesûnde                                  Sarıdarı

38-Çançax                                         Savaşır

39-Xûnemis                                      Söğütlükaya

40-Arile                                             Süngülü

41-Satxabêl                                       Sütoluk

42-Görgüsüben                                Taşkıran

43-Badêle                                          Türgözü

44-Yukarıcacûn                                 Uğurcan

45-Warxana                                       Uluçam

46-Satlêl                                                Yaylaaltı

47-Yeniköy                                            Yeniköy

48-Sinsetip                                            Yolağzı

49-Saqabol                                            Yurtbaşı

50-Caxsuyu                                            Yurtbekler

 

HANAK(Navçe)-Gundên Hanakê

Navê kevin                                       Navê teze

1-Aşağıdikan                                     Alaçam

2-Konduravul                                    Altınemek

3-Könk                                               Arıkonak

4-Aşağısurmal                                  Aşağıaydere

5-Qişlexenaq                                    Avcılar

6-Yukarıdikan                                   Baştoklu

7-Gügübe                                          Binbaşak

8-Börk                                                Börk

9-Çat                                                   Çat

10-Vêranakala                                   Çavdarlı

11-Orexas                                           Çayağzı

12-Fayatlı                                            Fayatlı

13-Çimliçayır                                      Çimliçayır

14-Xoşrêt                                            Dilekdere

15-Gêç                                                 Geçköyü

16-Kerkeden                                       Güneşgören

17-Piklop                                              İncedere

18-Karakale                                          Karakale

19-Sasqere                                            Koyunpınar

20-Örişêt                                               Oğuzyolu

21-Nakala                                              Ortakent

22-Axeşên                                             Sazlıçayır

23-Daneden                                          Serinkuyu

24-Vel                                                     Sevimli

25-Carixsev                                            Sulakçayır

26-Yukarısurmal                                    Y.Aydere

27-Vardosan                                           Yamaçyolu

28-Maçivêt                                              Yamçılı

29-Çirxêt                                                   Yünbüken

 

Amadekar: Dağıstan Karakoç

Çavkanî: Xaka nepenî-Muzafer Avşar

Derbar ziman

Check Also

Ali Hariri (Kürtçe: Elî Herîrî; 1009 – 1080 )

Klasik Kürt edebiyatı şairi. İlk İslam Dönemi Kürt şairi sayılmaktadır.[1] Hakkari doğumlu olan Hariri’den itibaren …

Leave a Reply