Em hinekî behsa rewşa berheman kurmanciyê bikin li Rojhilatê Kurdistanê û Îranê. Em dizanin li Xorasanê xebatên Kelîmullahê Tevehudî bi salan e bi tena serê xwe rewteke nivîsandin û çapkirina berhêm kurmanciyê li Xorasanê daye destpêkirin. Herwiha cenabê te jî li Têranê bi vekirina Weşanxaneya Pênivîsê û çapkirina berhemên kurdî ketiye bin barê kurmanciyê. Karê weşangeriyê çawa bi rêva diçe? Berhêm dihêne nivîsandin? Hûn xwêneran peyda dikin?
Mamoste Tevehudî bo berhevkirina çanda kurdên Xorasanê gellek xebat kiriye lê divê bibêjim rewşa kirrîn û xwendina pirtûkên kurmancî pirr nebaş e. Tenê nivîsîn bes nake divê xwendin hebe, nîşqaş hebin, danûstandin hebin. Romana Hawara Bilûrê ya Ûsivê Hemîd yekemîn romana kurmancî ye ku li Îranê hatiye çapkirin û piştî du salan hetanî jê re bernameyeke piçûk a rûvekirinê jî li dar nexistine! Me 100 cild çap kir û piştî du salan hîn jî hejmarek maye û me hinek jî hema pêşkêş kirin! Mînak, min Şivanê Kurmancan çap kir, şand Xorasanê û piştî salekê tenê cildek hatiye firotan. Ev mînaka diyar dike ka rewş çawan e. Min ji bîstî pirtir romanên kurmancî li farisyê dan wergerandin û çapkirin lê mixabin li ser destê me man. Ji Jan Dost, Seydo Aydoxan, Helîm Yûsiv, Hesenê Metê, Mihemed Ûzûn, Şahînê Bekir, Sîma Semend, Erebê Şemo, Firat Cewerî, Egîtê Xudo û nivîskarên din wergerên farisî hene lê min heya nedîtiye kurmancek ser van tiştekî hema bi farisî jî binivîse. Lê ser torrên civakî wekî Telegram û Instagarmê çalakî hene û ev jî karên cidî nînin.
Gelek kovar, weşanxane û navendên kurdiya soranî li Rojhilatê Kurdistanê hene. Em dizanin li Zankoya Kurdistanê Beşa Ziman û Edebiyata Kurdî heye û perwerdeya wê jî bi kurdiya soranî ye. Gelo çima zana, rûşenbîrên kurdên me yên kurmanc serkêşiyê jî kurmancî ra nakin? Navendan venakin bi vî barî ra ranabin?
Ev pirsa min dixe bêriya çîrokeke bav û kalan a bi navê Tiral Elî û Medê. Elî tiral bû û Medêya jina wî jîr. Elî li bin dara sêv radiket û digot sêvê were têkeve devê min! Medê bi şivan lê dida û digot divê rabî û bixwe hilkişî darê û sêvan bixwî, sêv bixwe nayên. Ev bûye qiseya kurmancên me yên li vir ku dibêjin bila dewlet her tiştî ji me re bike û bibêje fermon ev beşa ziman û wêjeya kurmancî û werin li pişt maseyê rûnin. Min du hefteyan beriya niha pirtûka Got û Giliyên Bav û Kalan a Evdile Ateşzeban jê re weşand, duh ji min re digot ez pirtûkan belaş jî didim hin hevkarên min ên mamosteyên dibistanan dîsan jî wernagirin û dibêjin kurdî yanê siyasî! Dema asta xwebaweriyê û agahiyan ser mijarekê kêm be, ji rewşa heyî baştir nabe.
Li zanîngeha Kurdistanê jî beşa ziman û wêjeya kurdî heye lê nav kurdî ye û hemû tişt tenê bi Soranî ye, ne Kurmancî ne Hewramî ne Zazakî tê de tunene. Wezareta Dadê ya Îranê beşa wergera fermî jî damezirandiye lê tenê bo Soranî ye. Bo weşanxaneyê jî ji sedî pirtir weşanxaneyên soran hene û hejmara weşanên kurmanc nagihîje tiliyên destekî û tîraja pirtûkên ku em çap dikin bi navgînî 30 cild in û wê jî nakirin. Bi giştî, Kurmancî û Soranî di bin banê siyasetekê de ne, lê soran kar dikin û kurmanc jî tenê sloganan didin.
