10/10. KÜRTÇEDE DİFTONG OLAN ” XW ” HARFLERİNİN OKUNUŞU
Acizane Kurdî okurken zorlandığınızı/zorlanacağınızı düşündüğüm harfleri aktarmaya çalıştım. Son olarak iki harfin birleşimi olan diftong harf(ler)imiz kaldı.
Bu da serimizin son yazısı.
Bildiğiniz üzere
- Diftong: ikili ünlü.
Hecede yan yana bulunan iki ünlü anlamındadır.
- Başka bir tanım:
iki seslinin bir hecede birleşmesi, ikiz sesli.
Diftong, bu anlamlarda kullanılır ama
bizim Kurdîmizdeki bahse konu bu iki harflerin ikisi de ünlü değil ünsüzdürler.
Ve Kurdîde bundan başka diftong yoktur.
Ve de sadece kelimenin başında bulunur. (Birleşik kelimeler istisnadır)
yaaa!
Kurdî de böyle işte 🙂
➡Ingilizcede yazılış olarak tonlarca mevcuttur.
Hatta üçlüler de var sanırım.
Hatta sadece ses diftongları mevcuttur.
Anlayacağınız derin sular…
right
dry
cycle
hour
toast
shoulder
though
➡Türkçede resmi olarak diftong yoktur.
Kullanılan sözcükler de yabancı dillerden gelmiş örneklerdir.
spor
dram
flaş
strateji
stres
tren
bu liste de bayağı uzar..
İyisi mi biz
güzelim
“zimanê dayikê” olan
gönlümüzün neşesi
hayatımızın sevinci
“cîger“imiz
“dıl“ımız
dilimiz olan
Kurdîmize
dönelim
yönelelim
yayalım
yazalım
dalalım
konuşalım
… 🙂
⏩
“Ew xemla rewş e
Şîrîn û xweş e
Zimanê Kurdî
Ew xweş awaz e
Letîf û naz e
Zimanê Kurdî”
⏩
Örneklere geçmeden önce 2 hatırlatma ve bi kaç uyarı yapalım.
❗X-x harfinin boğazdan çıktığını ve arapça ve fasrçadaki خ harfi gibi olduğunu hatırlayınız…
❗W-w harfinin de dudakların yuvarlaklaştırılıp ileriye doğru uzatılması ile okunduğunu, arapça ve farsçadaki و sesinin tıpatıp aynısı olduğunu hatırlayınız.
O halde bu diftong meselesini halletmemize az kaldığını söylemem gerekiyor.
“Xwişk û birano” ❗
- Önce ilk harfi (X) çok ama çok kısa bir şekilde çıkartın. Şayet bu sesi çıkaramıyorsanız, boğazınıza ufak birşeyin takıldığını varsayın işte bu ufak şeyi çıkarmaya çalışırken çıkaracağınız o nazik ses bu sestir…
- Hemen ardından ikinci harf(W) için dudaklarınızı yuvarlaklaştırıp öne doğru uzatıp 3. harfler ile kelimenize devam ediniz..
ne uzundu ama yaw 🙂
✔Bence derdimizin ilacı örneklerdir. örnek de Kurdî‘de “mînak‘ demek..
O halde öncelikle her yerde bulabileceğiniz “mînak“lerimizi aktaralım…
Xweda
Xwedê
xwedî
xwelî
xwê
xwêdank: tuzluk
xwêdan
berxwedan
xwarin
vexwarin: altını çize çize söylüyorum bu da İÇMEK demek
❗Bazı yerlerde içmek yerine “xwarin” deniliyor da…
xwîn
xwînsar
xwînxwar
📌xwar = xwehr
📌xwîntal = xwîntehl
✔Şimdi de daha fazla ve daha güzel örneklere pardon “mînak“lara göz atalım 🙂
xweş
xweşik: güzel, hoş
dilxweş
xweşbêş: hoşbeş
xweşdivî: sevgili, dost
xweşhal: hoşnut, mutlu, memnun
xweşhelal: helal ve hoş
xweşmêr: yiğit, has
xweşpeyv: düzgün ve iyi konuşan
xweşreng
xweşdeng
xweşxwazî: lütuf
📌xwezî = xwezîka: KEŞKE
📌xweşxwan = xweşxwîn: GÜZEL OKUYAN
xwarzê: dayının ve teyzenin yeğeni
birazî: amcanın ve halanın yeğeni 🙂
📌xware = xwere = xwerek = xwarok = xwerok = xwarox = OBUR
📌xwende = xwenda = xwendeger = xwendekar = xwendî = xwendewer xwenDEWAR = affınıza sığınarak söylüyorum bu sonuncusu da diplomalı cahil oluyor herhalde 🙂 🙂
📌xwang = xweng = xwengê = xwih = xweh = xwihik = xwehik = xwehk = xwişk = xweyîng: KIZ KARDEŞ
xwarejêr: aşağı yukarı, üç aşağı beş yukarı
xwariş: erzak
xwas: yalın ayak
xwaro: alçak
xwarotî: alçaklık
xwençe: gonca, tomurcuk
📌xwirt = xwert = xurt: GÜÇLÜ, KUVVETLİ
xweza: doğa, tabiat
xwezan: ağır başlı, kendini bilen
xwaze: mecaz
xwazmanî: mecazî
📌xwezkar = xwazker = xwezok = daxwazkar: TALİP
xwe amade kirin
xwe bi paş ve kişandin
xwe cemidandin
xwe daweşandin: silkinmek
xwe dirêj kirin
xwe giran kirin: nazlanmak
xwe ji bîr kirin
xwebawer: kendine güvenen
xwebîn: bencil, egoist
xwedêtirs
xwehay: temkinli, kendini bilen
📌xwedîmaf = xweymaf: HAK SAHİBİ
📌xwedîmal = xweymal: MAL SAHİBİ
📌xwecî = xwecih: YERLİ
goştxwer: etçil
giyaxwer: otçul
xwerû: arı, saf, katıksız, halis, sade.
xwestî: sözlü, nişanlı
xwevedan: kaçınma, sakınma
xwey: sahiplik anlamını veren bir önek
xweyrehm: merhametli
xweysoz: sözünün eri
xweyzarok: çocuk sahibi, çocuklu
xwey zar û zêç: çoluk çocuk sahibi
____________• ji binnnnî xelas •____________
Ve “şikir ji Xwedê re” bitir(ebil)dik…
Bu konularda/yazılarda sizi yanıltmamaya azami gayret gösterdim. Yanıltmak diyorum çünkü ben de sizlerle başladım bu konulara ve yabancısı olduğum konulardı. Azami gayret gösterdim. Zira güzelim kurdimiz yüzlerce yıldır asimilasyonlarla boğuşuyor, çetin şartlardan geçiyor. Kurdîmiz bir zorluk we zahmetlerle bugünümüze/bizlere ulaştı. Belki de çok yerinden yara almış durumda. Benim de “bi nezanî” yaralamamam içindir gayretim…
Çoşkunuzu heyecanınızı yitirmeyin canlar.
Adım gibi eminim ki Zimanê Kurdî êdî emin ellerde 🙂
Siz gençler
“zimanê dayikê” “zimanê şîrîn” baba mirasının bayrağını omuzlanacak ve daha da yükselteceksiniz “biizna Xwedê”
Bu yazılarımız başlangıç mahiyetindeydi.
Bunlarla tek yetinmeyiniz.
devamı gelsin, dahası gelsin..
“mela“larımıza “şêyx“lerimize “feqî“lerimize ve daha nice “seyda” û “mamoste” û “pêşîvan“lerimize “hezar hezar” defa minnet ve şükranlarımı sunar onları bize bahşeden Rabbi Zulcelale hamd û sena ederiz.
O‘na emanetiz ve emanetsiniz.
Bimênin di xêr û xweşiyê de..
@MEminZeyni