Sed saliya Dr. Nûredîn Zaza

Dr. Ehmed Nafiz, kesatiyeke; hekîm, tekûz, û mêrxas bû. Hatina wî ya Kurdistana Sûriyê bû hêzeke nû ji “Xoybûnê” re. Ew roleke girîng tê de dileyîze, û di salên çilan de serokatiya wê dike. Di warê bijîjkî yê de; Dr. Nafiz bi kar û xebateke mezin li herêma Cizîra Sûrî dirabe. Wê çaxê, êş û nexweşîyên weke; (êşa zirav, melariya, tîfo, sorik û xûrî) belav bûn, û mezin û piçûk bi wan êşan diçûn. Dr. Nafiz êşên cih naskirin û li ser destên wî yên pîroz bi dihên hezran nexweş saxbûn. Ji lewra, baweriya xelkê bi bijîjkiya Dr. Nafiz zêde bû, û nav û dengên wî ne tenê li herêma Cizîrê, lê belê di Sûrî tevî de belav bûbû.

“Nûredîn” vêce, li Kurdistana Sûrî di bin sih û perwedeya Dr. Nafiz de mezin dibe. Ew ne tenê bira ye jê re, lê belê ew dibe; bav û mamoste û rêber jî. Herwesa, Nûredînê piçûk, di nav civata welat-parêz û girgirekên kurdan de mezin dibe. Di salên sihan de, gelek şoreşvan û rewşenbîrên Kurdan ji ber zilm û zora rêjîma Ataturk ya nijad-perest binxet bûbûn Sûriyê. Ji wan “Memdûh Selîm, Mîr Celadet û Kamîran Bedirxan, Qedrî Beg û Ekrem Begê Cemîl Paşa, Hemze Begê Miqsî, Haco Axa, Evdirrehman Axa yê Eliyê Ûnis, Dr.Nûrî Dêrsimî, Endeziyar Arif Ebas, û hin dîtir”. Wê teisîra wan camêran di warê netewe-perweriyê de li Nûredîn hebe. Bi wext re, wê Nûredîn ê dagirtî bi rihê şoreşvaniyê bide ser şopa wan, û barê kurdîtiyê giran bigre xwe û doza mafên gelê xwe yê kurd bike.Çalakî û xebatên Nûredînê 18 salî zû dixuyênin :

– Ew kuştar û qetlîamên mezin, ku dewleta Tirk dijê kurdan li Bakur û nexasim li Dêrsimê pêktanî, Nûredîn di dil de têşîne. Vêce ew raporekê derbarî wan bûyerên xirab û hov dinivîse û dide pêşiya hevalên xwe ji xwendekarên dibistana Firansawî li Şamê û çendek ji xwendekarê tara kurdan, û diçin radestî balyozxaneyên dewletên biyanî dikin.

– Di sala 1937an de, dîse jî bi serokatiya Nûredîn, civateke xwendekaran bi navê “Hêvî” li Şamê tê damezrandin. Civata Hêvî, rihê netewî di nav xwendekarên kurd de geş dike, û pirsa gelê xwe bi rê ya balyozxaneyên derve ku li Şamê heyî, digihîne “Lîga Neteweyan”

– Di paşiya sala 1937an de, Nûredîn Zaza û çend hevalên xwe, tîmeke fûtbolê bi navê “Kurdistan” li Şamê çêdikin. Tîma Kurdistan pir xweş dileyize û pêlewaniya Sûrî distîne.

– Nûredînê 20 salî, çalak û jêhatiyê di warê rojnamegeriyê de. Di nivîsên xwe de, ew tekez dike ser fêrkirina zimanê kurdî, û di kovarên “Hawar û Ronahî ” de berhemên wî hene. Mîr Celadet Bedirxan, çîrokên wî yên kurt bilind dinirxîne, û wî weke “Çêxovê kurdan” bi nav dike.

– Bûyera kû di sala 1942an de bi Nûredîn re di tirênê de qewimî bû (xwe ji tirênê avêtibû), û helwesta wî ya cesûr bi herdû mamosteyên Tirk û cendermeyan re, didin xuyanîn bê çiqas ew mirovekî zane mêrxas bû.

– Nûredîn, her û her amade ye ku tiştekî ji miletê xwe yê kurd re bike. Gava jê re dibêjin : em dikarin te bigihînin nik “seydayê Barzanî û komela Hêwa”, ew yekser qebûl dike, û dev ji mal û mewdanên xwe digere û diçe. Lê mixabin, wan li ser sînorê Sûrî bi Eraqê re digrin, û salekê Nûredîn di hepsên Mûsil û E’mara û Bexdayê de girtî dimîne.

– Li Bêrûdê, sala 1945an, dema ku Nûredîn Zaza xwendina xwe li zanîngiha Firansawî dike, ew şûna Mîr Kamîran Bedirxan di Radyo wa Libnanê – beşê kurdî de digre, û bi karekî mezin di behiskirina pirsa kurdî û ragihandina xeber û nûçeyan ji her çar parçeyên Kurdistanê dirabe. Piştî ku hikûmeta Libnanê beşê kurdî di Radyo wê de digre, Nûredîn dibistanekê şevane diveke, ji bo kurdên Libnanê fêrbike zimanê kurdî.

– Di sal 1947an de, Nûredîn Zaza derenca “Lîsnans” di zanîstên siyasî de ji zanîngiha Firansawî li Bêrûdê distînê û berê xwe dide Swêsrayê da xwendina xwe ya bilind bidomînê.

– Li Swêsrayê, qonaxeke nû û girîng di jiyana Nûredîn Zaza de destpêdike. Belê, ew çiwe wir xwendina xwe timam bike, lê pirsa miletê wî yê Kurd di bîrê de ye. Wî li ser xwe ferz didît ku her xizmetê jê re bikê. Sekin ji Nûredîn re nîn e. Li zanîngiha Lozanê, ew di ber xwendina xwe re, Kurd û Kurdistanê bi xwendekaran dide naskirin. Gava dibîne ku xwendekarên Kurd hewceyî rêxistinekê ne ku wan bide hev û bi heve girêde (da bikaribin bi awakî fermî dan û sitandin û têkiliyan bi berpirsiyarên Swêsrî û rêxistinên biyanî re pêk bênin), ew komela xwendekarên Kurd li Evropayê sala 1949an didamezrîne û dibe serokê wê, û kovarekê bi navê “Dengê Kurdistan” derdixin.

– Nûrdînê; zane, degel, û cesûr, illeh deng û pirsa miletê xwe û zilm û zor û te’dariya ku lê tê kirin bigihîne sazî, forûm, û kongireyên navntewî ku li Evropayê dihatin lidarxistin. Li Budapêstê, paytexta Meceristanê, di Fistîvala xortên cîhanê de, sala 1949an, bi ser hemû astengiyên ku partiyên komûnîst yên rojhilata navîn (ya Sûrî, Tirkî, û Îranê) li pêşiyê didanîn, wî weke nûnerê Kurdan xwe têde ferzkir, û qesîdek li ser rêber û qehremanê netewa kurd “Mele Mistefa Barzanî” li pêşiya 5000 kesî xwend. Piştî çend rojan ji wê Fistîvalê, li Sofyayê – paytexta Bulgaristanê- li kongireya xwendekarên cîhanê, wî weke nûnerê Kurdistanê qebûl dikin. Dr. Nûredîn Zaza di bîranînên xwe de dibêje : “ew serkrtineke mezin bû. Vêce ez rehet û bi dilekî xweş vegerehame Swêsrayê”.