Pirsekê di rûpela zimanê Kurdî de li ser peyva “abla”yê û bersiva wê

ziman 28/02/2021 Giştî Şirove Bike

Tîpa “A”yê di zimanê Kurdî fe were pêşiya her peyvekê, ew payv taybet dike û di warê wateyê de jî peyv mezin û bilind şênber dike weku:

zad-azad

mar-amar

kar-akar

hûra-ahûra

ves-ta-avesta

heng-aheng

û bra – abra

Herweha di Pehlewanî de ji birayê mezin re digotin: abra ango brayê mezin.

ew peyv yek ji wan peyvan e ku hevbêje bû di zimanê ekedî û ausiyan de jî, weku abra, abrê, abê.

eger em binêrin jêçûna dengê “R”yê di zimamê Hînd-Ewropî de tişteke heyî ye weku:

tirop – top

kirok – kok

girog – gog

girop – gop

hwd…

Her ew Abra di mantiqa tirko de ji bo xwîşk û brayê mezin wateşênber bû bi du cihguherên biçûk weku:

Bo “bra”yê jêçêna dengê “R”ê di peyvê de bû, weku me li jor amaje da.

Bo xwîşka mezin jî bi cihguhera dengê “R”ê bo “L”ê ku ew jî di Kurdî û zimanên din de heye û zêde ye jî her weku:

berût – belût (berû)

per – pel

sir – sil (sîl)

fir – fil (fly)

pur – pul (full)

ser – sel (selk)

ster – stel (stelk) ango “hewz”

hwd…

Ango:

Abra – Abrê, Abê

Abra – Abla

Ew rîşenasiya peyvê bû.

Lê ji bo pirsa we, di Soranî de peyva “DAD”ê heye û tê kêzkirin (bikarAnîn) ku, di înglîzî de ew peyva “DAD”ê ji bo mezinahiya bavê tê kêzkirin neku mezinahiya xwîşkê.

Lê di Kurmancî de peyva “DAD”ê ji bo mezinahiya dayikê tê kêzkirin (bikarAnîn).

Ango peyva “DAD”ê bo mezin dîtinê tê kêzkirin. Weku me dît di înglîzî û Soranî û Kurmancî de peyva “DAD”ê cihguhere.

Di Soranî de peyva “YA”yê jî tê kêzkirin û gotin bi taybetî li Hewlêr û Koyê û deverên wê.

Weku:

“Ya sebîhe, Ya nazdar, Ya kejê” hwd…

li Herêma Şeyxbizînîyê peyva “TAT”ê heye û tê kêzkirin.

Lê di Hewramî de peyva “TAT”ê bo bavê tê gotin bi heman mantiq û lojîka peyva “DAD”ê ku di kok û rîşe de “TATA & TAT & DAD”ê her sê jî her yek peyv û yek wate ne.

Û ew “Et”ê ya li bakur û bi taybet li Amedê û çend derên din jî tê kêzkirin her ew “TAT”ê ya Şeyxbizînî û Hewramî ye lê bi jêçûna “T”ya pêşîn weku “TAT, AT, ET”ê.

Ev mijar dûr û dirêj e, lê bo berçavroniyê min xwest çend peyvan şîrave bikim.

Têbînî: “xuşk, xwîşk, xuh, xwîh” li gorî zayendî ye ne sîfatî.

Qendîl Şeyxbizînî

20.1.2021

ÇandName Li pey şopa bav û kalan…

Pirsekê di rûpela zimanê Kurdî de li ser peyva “abla”yê û bersiva wê

Like this:

Derbar ziman

Nivîsên tekildar

Check Also

JIYAN Û MIROV

Leave a ReplyCancel reply

Pirsekê di rûpela zimanê Kurdî de li ser peyva “abla”yê û bersiva wê

Bunu paylaş:

Like this:

Derbar ziman

Nivîsên tekildar

Di Dema Erdhêjê De Çend Rêbaz

Weşanxaneyên kurdan ji bo Newrozê kampanyaya erzaniyê

MIRINEKE AZAD

Check Also

JIYAN Û MIROV

Leave a ReplyCancel reply