ÇandName Li pey şopa bav û kalan…
Dibe em qabûl bikin cîh standina medyayê civakî pîrani ji bo me giring e. Lewre jiyana teknoloji nîşana serwer bûna jiyana rojaniyê ye. Ew qas e kû ciwan, îxtîyar, li otobus ê, li metro yê, li mizgeftê, li ser sifrê çav ên ser dîmenderê qufil kir wusa dijin diçin. Nûçeyên li rojnameyê de bixwinê, li televizyonê de temeşa biki têrî naki. İlla mecbûrîn dibe em jiyana teknolojiyê agahiyê demildest bistênin. Kê çi got? Çi çikir? Şayed em ne nav jiyana teknolojiyê de bin, li zêhnê me de silsileya pirsan diherîkî diçe. Ev qasî bûna agahîfiroş nirxê wi ji heye helbet. Behse Li êş e stû, xerabiya çav e nakin. Nerehetiyê Derûnasi yekî nû me kar kir; FOMO..bi îngilizî kurtasiyê “Fear Of Missing Out” ye. Yanî “Tirsa Rewandine Pêşveçûnê”
Yê ku bihîstok dest ne keti, li ser compîtir ranabin dixwazin vêçunê re bêjin bes e lê ser nakevin. Wextê li medyayê civakî de derbas dibe her diçi zêde dibi. Bi demê re kêfa ji her tişti agahi bibi ji dikevi. Zehftir xwestine wext derbas biki, xwestine aktîf bin pişpişî. Rewşe mijara me behse kirî halê wî ya berçavi Rewşe 16 sali diya Semih C. “Ne biserûber xwarinê dixwî ne ji derfet e civat kirinê dibe. Bihîstok ji dest dernakeve. Wextin pêşi têkiliya me re deng dernexe lê niha aciz dibî” pê wê gotinê kurtasî dikî. Lawê wi her rojên diçin jiyana rojanî diqetî yê pê derdixênî Emine Xanim nerehetiye kurê ji psikiyatrîn hîn dibî gelek şaş dimênî. Cureyek bengiyê re têkoşin bikî dereng bi ji qabûl kiriye. Malbatî zarokê xwe re çalakî civakî, bi empatî û hez alikarî dibin.
Alûdetî yê min ji medyayê civakî ye
Medyayê civakî nîşandara hemû kesi ye. Lê bêjin hemû kes nerehetê ne rast e. Derûnnas (psikolog) Sümeyra Akkor bawerkirne nerehetî çêtir ‘ji hemnifşê Z’ tên dîtin. Lewra yê ku jê agahi têr bûyi, neslek hişyar her deqe hayêbûna pêşveçûnê dixwaze. Hetta ji bo wan bikarbîna medyayê civakî tê mana heta bi dawiyê azadi bijîn. Wek Twitter, Facebook sîteyên parvedeyên têgihanda ji jiyanê din ji hûr dinêrin. Akkor, piştê mejî de pergalê xelat-ceza xirab bû FOMO diji got “Heger medyayê civakî negere tiştekî zewq nastêne tên vî halî. Ji ber xwe pê wan tetmîn dikin dema destên wan tên standin bêhizur dijîn. Wê rewşê re ” Tiryakiyê Sanal” dibêjin. Netîcê de li wir de hiş li derve dimêni
Dema hiş paş dimêni tiştê ku we pê derxistin serketine dibistanê, performansê kar, hizurê malbatê xerab têsir diki.Sirf sedem vê yê ku jiyana malbatiya vî xerab bûyi ji mixabin mijare.Medyayê civakî tenê nifşê ciwan tehdît naki.Yê ku kontrolê hiperaktîf û nihiçkê wî zeîf ji komê rîskê daye
Jiber kû hûn FOMO dijîn anji najîn çandek gav tên şopandin. Piştê ku we wextekî dirêj medyayê civakî bikaranîn dikari du roj gihandinê veqetêni. Heger bibe şeklî jiyandinê “Ji xeyni kontrolê min çi bûn?” bibêjin xwe cîh de eyni sîteyen de bibini. Metodek din ji, pêşiyê hûn ranazên anji piştê hûn çavê vekirin venekirin eger hûn medyayê civakî tevdan bidin nexwe tehlukê heye. Doç. Dr. Yıldız Ertürk eleqedarê nexweşiyê dibe faktorê dorhêlî bênin ber çavan diparezêni. Eynî wek zarokatiyê dema yek ji torê civakî dûr bikevi hevaletiye xwe jê dibirin hinek her gav heye. Lewra “Ya ez nezanim pêşveçûn bibe” qilqaldarê hevalan xwedî dikin. Kesan biben piçek dûr bikeve, bi ser piyan razen, bûna apolotîkê sûcdar dikin. Çareseriyê pitir medyayê civakî bimêni dibini. Tengasiyê psikolojîk sosyolojîkê ferq bikî ji bi tenê serê xwe nav meseleyê dernakevî. Hêja em ferq nekin ji ev fobî ketiye pêşiyên din
Ji medyayê civakî veneqetandin şanê FOMO a pêşi ye
Nîşanê Tirsa Revandinê Pêşveçûnê wusa ye; Ligel vê yêki qasî wext mezixand Facebook, Twitter û hwd hêca neketi nêveng e nîgaşî (sanal) nekarî bisekinêni, malbat û hevalên xwe xemsarî bikî, pêhesî yê cîh nestandina nêveng ê nîgaşî (sanal), bêntengî, bêhizûri anji wek acizi pêhesi tunehi bijîn. Xwe û dorhêlê bixapine, eleqadarê wextê kû mezixand û şeklê bandardor bûnê alimandin gotinê derew kar biki. Heta kû nav nêveng e nîgaşî be xwe baş pêhesine nêveng ê din qontrolê xwe wunda kirin daîmi xwestine gahiştinê nêveng ê nîgaşî heye.
Metodê xilasiya tor ê li ser sekini
Derdorê we çiqas diçi teng dibe,eger malbata we gazind ji eleqa ve biki hûn guh bidin pêşniyaza Doç.Dr.Yıldız Ertürk feyde heye. Xwe re “Ez dema torê civakî tunebe nikarim jiyana xwe bidomênim. Ev rewş berê ne wusa bû, dibe ez xwe qontrol bikim. Ev jibo min pirsgêrik e” bêjin vî halî qabûl biki. Mutlaqa pê bi piştgirî hedef bikin jiyana xwe wê qirikê teng de derxin. Paşê her çiqas roj biçi çêtir ceribandina sînordar bikin. Heger qontrolê we bibori, belkî pêwist be qawlek tucari nekevin van tor e. Wî mijarî de ji malbatan xwe, hevalên xwe alîkari û piştgirî dixwazin. Jiyanrastek de aktivîtên xwe yên civakî zêde bikin. Jibo hûn wan torê civakî de parve nekin mutlaqa xwe asteng bikin.Vî rewşi hevalên xwe re sanal e nêveng e xwe de parve bikin.”Ez nikarim bersiv bidim we lewra êdi ragihandina rû bi rû tercîh dikim. Yê kû bixwazi min re bipeyvi bigêhi telefon e min anji rû bi rû hev bibini” vî şeklî peyam bişêni.
