Tomarîyên Asûran
Piştî serdema Sumer û Akkadan, îcar serdema Împeretorîya Asûrî ya koledar dertê şanoya dîrokê û li Mezopotamyayê seranser, ji sala du hezaran heta 612an a berî zayînê, rêxistineke mêtinger a gewre ava dibe. Helbet dîsa di belgeyên Asûrî de em rastî navê Kurd û welatê wan Kurdistan tên. Lê dîsa anegorî bilêvkirina zimanê wan… Aramî û Asûrî welatê Kurdan an ku Kurdistan wek “Beth Kardû (Warê-mala Kurdan)”pênase dikir. Asûrî ji bo ku koleyên ciwan û jêhatî bi dest bixin, dem bi dem berê xwe dida welatên bakur û bi taybetî “Beth Kardû (Kurdistan – bi Kurdî)”. Ji ber ku pergaleke koledar di vê dewletê de desthilatdar bû û pêdivîya wan bi koleyên jêhatî hebû, gelek caran êrîş birine ser qewmên çîyayî yên li bakurê wan diman. Dîsa anegorî gotara Minorsky, em pê dihesin ku yek ji şahên Asûrî Tîglat Pilaser ê II, di destpêka hezarsala yekem de li ser tableteke xwe ya biserketinê daye nivîsandin ku wî li Çîyayên Azûyê li gel qewmekê bi navê “Kur-tî-e” şer kiriye û gelek kole û xenîmetên şer bi dest xistine. Ew Çîyayên Azûyê yên ku navê wan dibihure, dîsa heman dever e ya ku di tabletên Sumerî de dibihure . Ji lew re, di tableta Sumeran de ev dever dîsa welatê Kur-tî-yan e, navê wê Kar-Da-Kayê ye û li başûrê Gola Wanê dimîne. Minorsky, anegorî nêrîna G.R.Driver ê asûrolog, qebûl dike ku (nexşeya wî li jor e), piştî hezarsalî dîsa heman qewm li heman cihî niştecih e. Di rêxistina yekîneya Xalda-Ûrartû de jî ev Kur-tî cihê xwe digirin û di wê konfederasyonê de jî li hember Asûran, li gel hemû êlên Arî li ber xwe didin. Welatê wan tim derûdora qeraxên Tîjleyê, Gola wanê û hawirdorê devera ku me li jor destnîşan kiriye.
 |
|
Nexşeya Kurdistanê derûdora sedsala 14-an a berîya zayînê |
Em jî bi hêsanî dikarin vê nêrîna Driver û Minorsky ya hevpar bipejirînin, ji lew re, ew Çîyayên Azûyê yên ku Driver û Minorsky behsa wan dikin, hîn jî li Kurdistanê bi navê Çîyayên Hezûyê tên zanîn û li herêma Xerzanê, di navbera navçeyên bajarê Batmanêde, di navbera Sasûn û Hezûyê de dirêj dibin. Çîyayên asê û bilind in û her weha Çîyayê Meretoyê yê binavûdeng jî di nav wan çîyayan de cihê xwe digire. Çîyayên din ên rêzeçîyayên Hezûyê ev in: Kermeleh, Hêlkis, Koram… hwd. Ev tev de di nav sîstema Çîyayên Torosê de ne û li bakurê Çemê Tîjleyê dimînin. Her weha, şaxên Tîjleyê yên fireh wekî Çemê Xerzanê û Çemê Batmanê jî ji wan çîyayên bilind dest pê dikin û li başûr wekî Çemê Bidlîsê û yê Botanê tev li Tîjleyê dibin. Ji vê agahîyê jî em dizanin ku qeraxên Çemê Tîjleyê yên bakurî û başûrî, ji destpêka dîroka nivîskî ve makewelatê Kur-tîyên Arî ye û dîsa hebûna Kurdên Arî yên serdema me, ên ku beşekî nevî û dûhatîyên Kur-tî-yan in û hîn jî bi heman navî tên pênasekirin, çavkanîya me ya herî hêja ye…
