Dewletê rewna ra lehçeya kurdkî zazakî ser o kay û komployan virazena. Armanc nê kayan betalkerdiş o. Kurdkî yew parçe ya, kirmanckî (zazakî) û yê bînî zî lehçeyê kurdkî yê.
Serekê Înstîtutê Ziwan û Kulturê Kirmancî / ÎKK Lerzan Jandîl wano; “Ma pêro zanîme polîtîkaya dewleta Tirkî her beşê ciwîyene de eynî ya: Parçe bike, hukim bike. Na derheq de kî karê dewleta Tirkî nêvurîyo. Seba ke kirmancan, kirdan, dimilîyan, kurdan bikero parçe, parçeyan tayêna bikero qij, dest ra çi êno, kena. Naca de ez bi xo problem nêvînena.”
Şima şênê Înstîtutê Ziwan û Kulturê Kirmancî (Zaza) ma rê bidê naskerdene?
Roja 15.11.2000’î de nêzdîye 20 kesî amayî pêser û 18.12.2000’î de seba avakerdişê Înstîtutê Ziwan û Kulturê Kirmancî (zazakî) e. V. muracatê mekemeyî kerd û Înstîtut 20.11.2001 de hetê mekemeyî ra dosyaya komelan de amê qeyd kerdene û nîya kî bî fermî. Hetanî ewro ma gelê karî kerdî. Zê panelî, konferensî, semînerî, kursê zonî, fîraznayena şahîyanê kulturî û rojanê fîrazan, roja zonê maye. Xêca nînan çerçeweyê “Projekta Materîyalê musayişî yo dizonkî“ teba Yekmale hetanî nika ma, Xizna çekuyan l, ll, lll, lV; kermo çimvêşan, Hewnê Şîlane, Beqiqo ceresun Zoto, pêro pîya 8 pirtukê domanan vetî. Ancîya ma avakerdena halêndê domanan “Pîya” de, seba hetkarîya domananê Şengal û Kobanê de ca girewt. Û nê karê ma dewam kenê.
Zazayê ke dîyaspora de, zê Berlîn de ciwîyînê, ciwîyena rojane de problemê nînan çik ê?
Problemê kirmancan angorê dewletanê Ewropa cîya cîya rê. Lê sedemo tewer girs û taybetî kirmancî bi xo yê û xo ra na mesela Tirkîye de kî cîya nîya. Re zonê xo, re kulturê xo wayir nêvejînê, domananê xo bi kirmanckî, bi kulturê kirmancan pîl nêkenê. Lê têkilîya ma zafêrî kirmancanê ke re zon û kulturê xo wayir vejînê, ya kî wazenê wayir bivejîyê, est a. Ma nê kirmancan konferensanê xo de, şandanê xo de, semîneranê xo de vînenîme. Lê eleqaya generasîyonê verênî, yanê kalanê ma handê çîn a. Çike tawo ke generasîyono verên amê bî naca, hem zafêrîya nê generasîyonî wayirê heşêde neteweyî nêbîye, hem kî kar û barê xo Ewropa de ya kî dezgeyanê Ewropa de bi hetkarîya tercumananê tirkî viraştêne ya kî dêne viraştene. No kî Ewropa de kî bîyêne sebebê domînant bîyena zonê tirkî. Domînansê tirkî hetanî seranê 90’î dewam kerd. Lê kaleka naye de taybetîye kî pêynîya seranê 90’î ra dime eleqaya xort û azeban seba zon û kulturê ma bîye zêde û roj bi roj kî bena zêde.
Şima zî zanê ziwanê kirdkî hêdî bêro vînî, şima hemberê nayê se kenê?
Ma hem zê Înstîtutî û hem kî zê kesan, endemanê Înstîtutî bi kar û gureyê xo duştê na vîndî bîyene de vejîme. Karê Înstîtutî mi bi kilmîye cor vatî. Karê endemanê ma kî se ke ti kî zanena, hevalên ma Munzur Çem, Îsmet Sîwregî, Özgür Bariş, Çeko, Îbrahîm, Wusênê Gestemerde yanê bi kilmîye her kes hetê xo ra bi pirtukanê xo, bi nivisanê xo, bi şîîranê xo, bi zanayişê xo, qaso ke cira êno, duştê na vînîdî bîyene de vindenê.
Şima hewldanê dewlatê ser kirdkî senî nirxnenê?
Ma pêro zanîme polîtîkaya dewleta Tirkî her beşê ciwîyene de eynî ya: Parçe bike, hukim bike. Na derheq de kî karê dewleta Tirkî nêvurîyo. Seba ke kirmancan, kirdan, dimilîyan, kurdan bikero parçe, parçeyan tayêna bikero qij, dest ra çi êno, kena. Naca de ez bi xo problem nêvînena. Çike ez zana, ke na polîtîkaya delwt a. Lê çîyo tewr giran û zamet o wo, ke zaf kesê ma kî bi zanayene, ya kî nezan beno cûyê destê dewlete.
Problemê standard kerdena ziwanê kirdkî çik ê?
Seba ke mordem problemanê standard kerdene bivîno, gere mordem bizano standard kerdene se virazîna. Karê standardî angorê Einar Haugenî modem gere verde ju korpusplanêde zonî bivirazo û pêyco kî statusê bidêro nê zonî û çar merhaleyê korpusplanî est ê.
basnuce.com
