Em da ko bihizirin gotinan bikar tînin her dîsa gotin fêkî û berhemên hizrên me ne.
Di pêşxistinên xwe de, paşxistinên xwe de, bibîranînên xwe de em gotinên pêk ve an jî gotinên tevlîhev bikar tînin.
Mînak; lêbelê, an jî, û, yanî, halbûkî, çimko, belê, na, belkî û hwd..
Ne çênabe ko bêgotin mirov bifikire. Dema em difikirin, bi xwe bi xwe diaxivin bi xwe re sohbet dikin. Fikirîn, nirxandin, rast kirin, derpêş kirin, biryar dayîn û wekî wan gelek tişt bivênevê bêgotin nabe.
Da ko mêjîyê mirovan baş bixebite, divê gotinên wan hebin nexwe gelo zarokên bê zar û ziman nahizirin?
Belê, helbet dihizirin. Bebik ne bêaqil in. Lê dema dê û bavê bebikekan jê re bibêjin “da ko tu biçî dibistanê xwarinê bixwe ” bebik eleqeya xwarin û dibistanê fêm nake, ew her du çawa bi hev ve hat girêdan nizane tênagihe.
Helbet bebik bi qîrînên xwe ve, bi girîyên xwe ve, bi kenên xwe ve, bi jest û mîmîkên xwe ve bi yên derdora xwe re dikeve têkilîyê. Lêbelê nikare bifikire, projeyan çêke, biryaran bide, bêqerar bimîne, tiştên erênî an jî neyînî binirxîne. Ji bo wan tiştan hêmîyan, gotin hewce ne.
Di dinyaya mirovan de, yanê dinyaya ko em tê de dijîn, her tişt bi xêra zimanê nivîskî an jî zimanê devkî tê rêzkirin. Mînak, muzîk, xwarin, wêne, felsefe, bîrkarî, futbol, wênesazî, zanistên sirûştê, kompîtur, bijişkî û hwd..
Helbet em dikarin bi tenê bi çend gotinan re jî çara serê xwe bibînin lê heke mêjî kêm gotinan bikar bîne yê bi tenê li derdora xwe bizivire û fikirîn ji bo mêjîyî zor bibe, di xweîfadekirinê de yê zorîyan bibîne.
Lîsteya gotinên me çiqas zêde bibe ewqas şansê me heye ko em xwe baş îfade bikin, gotinên rast bibînin û bikarbînin.
–Çîrokeka li ser hêza gotinan–
Zilamekê bêmal û feqîr kolan bi kolan digere. Ji dengê pêyan fêm dike ko eceleya mirovan heye, ewqas eceleya wan heye ko ti kes qirûşek pere navêje qutîya wî de. Halbûkî li ber xwe jî nivîsîye “Ez kor im, spas”
Ji nişka ve dengê jinek bîyanî tê û dibêje “tu destûr didî ez wê nivîsê biguhorim”
Zilamê bêmal dibêje “belê ezbenî, kerem ke”
Jinik tiştan dinivîse û diçe. Piştî hingî gelek kes pere davêjin qutîyê. Zilam ji dengan fêm dike. Tînk, tînk, tînk…
(Zilam pir meraq dike gelo wê jinikê çi nivîsîye xelk ewqas pere davêjin)
Jinikê nivîsîye “îro rojeka gelek xweş e lê mixabin ez nabînim”
…
Dibe ko hin mirovan ew nivîs xwendibin û xweşikbûna wê roja biharê, darên şîn û bifêkî, zarokên coş û biken xeyal dikin. Belkî bêhna sêvan tê ber difina wan, belkî dengê çûkan tê ber guhê wan.
Hin gotinên hêsan mirov bi rê dike xeyalan. Bêhnan, tehman, dengan, hestan tînîn bîra mirovan.
Em dikarin gotinan bi qasî helbestkaran hez bikin, wan gotinan bi hûrmet, bi zewq, bi ronî kirin bînin ba hev û jê şadî û kêfxweşî bistînin.
Em dikarin kêfxweşî û acizîyên xwe, keserên xwe, hêvîyên xwe, xeyalên xwe, hêrsên xwe, êş û birînên xwe, evîna xwe, hevaltîyên xwe, welatê xwe, hestên xwe, doza xwe bi gotinan re bînin ziman….
( Kurtefîlma çîroka berbehs….. )
Gul Demirdag – www.kurdigeh.com
—-
ئەم دا کۆ بھزرن گۆتنان بکار تینن ھەر دیسا گۆتن فێکی و بەرھەمێن ھزرێن مە نە.
د پێشخستنێن خوە دە، پاشخستنێن خوە دە، ببیرانینێن خوە دە ئەم گۆتنێن پێک ڤە ئان ژی گۆتنێن تەڤلیھەڤ بکار تینن.
میناک؛ لێبەلێ، ئان ژی، و، یانی، ھالبووکی، چمکۆ، بەلێ، نا، بەلکی و ھود..
نە چێنابە کۆ بێگۆتن مرۆڤ بفکرە. دەما ئەم دفکرن، ب خوە ب خوە داخڤن ب خوە رە سۆھبەت دکن. فکرین، نرخاندن، راست کرن، دەرپێش کرن، بریار دایین و وەکی وان گەلەک تشت بڤێنەڤێ بێگۆتن نابە.
دا کۆ مێژییێ مرۆڤان باش بخەبتە، دڤێ گۆتنێن وان ھەبن نەخوە گەلۆ زارۆکێن بێ زار و زمان ناھزرن؟
بەلێ، ھەلبەت دھزرن. بەبک نە بێاقلن. لێ دەما دێ و باڤێ بەبکەکان ژێ رە ببێژن “دا کۆ تو بچی دبستانێ خوارنێ بخوە ” بەبک ئەلەقەیا خوارن و دبستانێ فێم ناکە، ئەو ھەر دو چاوا ب ھەڤ ڤە ھات گرێدان نزانە تێناگھە.
ھەلبەت بەبک ب قیرینێن خوە ڤە، ب گرییێن خوە ڤە، ب کەنێن خوە ڤە، ب ژەست و میمیکێن خوە ڤە بیێن دەردۆرا خوە رە دکەڤە تێکلییێ. لێبەلێ نکارە بفکرە، پرۆژەیان چێکە، بریاران بدە، بێقەرار بمینە، تشتێن ئەرێنی ئان ژی نەیینی بنرخینە. ژ بۆ وان تشتان ھێمییان، گۆتن ھەوجە نە.
د دنیایا مرۆڤان دە، یانێ دنیایا کۆ ئەم تێ دە دژین، ھەر تشت ب خێرا زمانێ نڤیسکی ئان ژی زمانێ دەڤکی تێ رێزکرن. میناک، موزیک، خوارن، وێنە، فەلسەفە، بیرکاری، فوتبۆل، وێنەسازی، زانستێن سرووشتێ، کۆمپیتور، بژشکی و ھود..
ھەلبەت ئەم دکارن ب تەنێ ب چەند گۆتنان رە ژی چارا سەرێ خوە ببینن لێ ھەکە مێژی کێم گۆتنان بکار بینەیێ ب تەنێ ل دەردۆرا خوە بزڤرە و فکرین ژ بۆ مێژییی زۆر ببە، د خوەیفادەکرنێ دەیێ زۆرییان ببینە.
لیستەیا گۆتنێن مە چقاس زێدە ببە ئەوقاس شانسێ مە ھەیە کۆ ئەم خوە باش ئیفادە بکن، گۆتنێن راست ببینن و بکاربینن.
–ل سەر ھێزا گۆتنان چیرۆکەک–
زلامەکێ بێمال و فەقیر کۆلان ب کۆلان دگەرە. ژ دەنگێ پێیان فێم دکە کۆ ئەجەلەیا مرۆڤان ھەیە، ئەوقاس ئەجەلەیا وان ھەیە کۆ ت کەس قرووشەک پەرە ناڤێژە قوتییا وی دە. ھالبووکی ل بەر خوە ژی نڤیسییە “ئەز کۆرم، سپاس”
ژ نشکا ڤە دەنگێ ژنەک بییانی تێ و دبێژە “تو دەستوور ددی ئەز وێ نڤیسێ بگوھۆرم”
زلامێ بێمال دبێژە “بەلێ ئەزبەنی، کەرەم کە”
ژنک تشتان دنڤیسە و دچە. پشتی ھنگی گەلەک کەس پەرە داڤێژن قوتییێ. زلام ژ دەنگان فێم دکە. تینک، تینک، تینک…
(زلام پر مەراق دکە گەلۆ ئەو ژنک چ نڤیسییە خەلک ئەوقاس پەرە داڤێژن)
ژنکێ نڤیسییە “ئیرۆ رۆژەکا گەلەک خوەشە لێ مخابن ئەز نابینم”
…
دبە کۆ ھن مرۆڤان ئەو نڤیس خوەندبن و خوەشکبوونا وێ رۆژا بھارێ، دارێن شین و بفێکی، زارۆکێن جۆش و بکەن خەیال دکن. بەلکی بێھنا سێڤان تێ بەر دفنا وان، بەلکی دەنگێ چووکان تێ بەر گوھێ وان.
ھن گۆتنێن ھێسان مرۆڤ ب رێ دکە خەیالان. بێھنان، تەھمان، دەنگان، ھەستان تینین بیرا مرۆڤان.
ئەم دکارن گۆتنان ب قاسی ھەلبەستکاران ھەز بکن، وان گۆتنان ب ھوورمەت، ب زەوق، ب رۆنی کرن بینن با ھەڤ و ژێ شادی و کێفخوەشی بستینن.
ئەم دکارن کێفخوەشی و ئاجزییێن خوە، کەسەرێن خوە، ھێڤییێن خوە، خەیالێن خوە، ھێرسێن خوە، ئێش و برینێن خوە، ئەڤینا خوە، ھەڤالتییێن خوە، وەلاتێ خوە، ھەستێن خوە، دۆزا خوە ب گۆتنان رە بینن زمان….
—————————
:: گول دەمرداگ –
