Her Çî Erjê Xwu Gore…

Prosesê vetişê Newepelî de, seba nuşteyê edîtorî mi tim çend nuşteyî, yan tayê muswedeyî sey yêdek amade kerdêne. Wexto ke vetişê rojnameyî bîyêne nizdî, eke seba nuşteyî çîyêk nêameyêne mi vîr, mi verê xwu dayêne ê nuşte û muswedeyan.

Badê ke ma weşana rojnameyî vindarna zafê înan sey dosya mendî. Înan ra yew eno nuşteyo cêrin o. Mi destê xwu nêda ci. Ez sey eslê ci, yanî sey muswede tîya neqil kena.

* * *

Ez nêzana eynî çî ameyo her kesî sere de, yan tena seba mi winî bi.

Verê cû, naşînîya mi de, mi zaf heyran û lalîgan goşdarîya tayê merdiman kerdêne. Qiseykerdişê înan, vateyê înan mi rê zaf weş ameyêne, mi vatêne qey înan ra biaqilêr, zanayêr kes çin o. Mi vatêne, ya Rebî, senî hende çî zanê, çiqas weş vanê…

Labelê, zeman ser de şi, her ke çimê mi bîyî a, popularîteya ê merdiman xwu rê bi xwu bîye vîndî. Eynî sey yew balona girde ke hewayê xwu bêveng ver ra şino, pufê xwu beno veng, nepxê xwu nişeno, tena yew naylono çermiqîyaye maneno.

Demeyêk ez ena babete ser o zaf fikirîyaya. Mi xwu rê vat, gelo çira verê cû qiseykerdişê înan mi rê hende balkêş, hende cazîb, hende weş ameyêne, çira nika madeyê mi nêgêno ez goşdarîya înan bikerî? Mi cewab nêdî.

Mi xwu rê va, belkî derheqê înan de hîsîyatê mi vurîyayo, mi rê sempatîk nînê coka keyfê mi vatişanê înan rê zî nîno. La ez xwu baş şinasnena. Ez hîsîyatê xwu û aqilê xwu nêkena têmîyan. Ez mentiqê xwu nêkena qurbanê hîsanê xwu. Yanî eke keyfê mi kesî rê nêro zî ancî ez esla zanayişê kesî, erj û qîymetê kesî kêm nêkena. Ez zaf rehet eşkena hîsanê xwu ra azade bifikirîyî. Coka mi zaf rey tekrar ceribna, mi goşdarîya înan kerd, mi zor da xwu, mi zaf bi dîqet bala xwu da înan ser. La ney!

Epey wext badê pey mi ferq kerd. Qiseykerdiş yan vateyê înan de êdî seba mi zanayişêk, feyzêk yan çîyêko balkêş çin bi, coka qiseykerdiş û vatişê înan mi rê tewş ameyêne.

Esas mi fam kerd ke verê cû zanayişê mi qîm nêkerdêne ez vate û qalanê înan bisencnî, cêser bikerî. La badê ke ez eşkaya bi hawayêko pêroyî biewnî temamîyetê vatişanê înan ra, raşt û çewtanê înan têmîyan ra vejî, coka êdî cazîbeyê înan mi het nêmende.

Yew apê mi esto. Ey vatêne “Dewe de wexto ke ez qisey kena, her kes vindeno goşdarîya mi keno, mi ra zanayêr kes çin o. La ez şina çarşîya Licê, ez ewnîyena, ez nêeşkena qisey bikerî, ena rey ez goşdarî kena, uca her kes mi ra zanayêr o.”

Yeno mi vîr, demeyê xeşîmîya xwu de, mi yew nuştoxe şinasnaye. O wext yew kitabê aye vejîyabi. Mi wend. Ez bîya heyran û lalîgan; nuştoxe verê çimê mi de yew îlahe bî. Mi vatêne senî nê çîyan nusnena. Dima, çend kitabê aye vejîyayî, mi ê zî wendî. Mi rê bineyke tewş ameyî. Tayê çîyan de mi rê şubhe virazîya la ez emîn nêbîya, ez nêeşkaya fam bikerî mesela çi ya.

Mi o wext zaf kitabî wendêne. Her roje mi qasê di seyî rîpelî wendêne, roje estbî mi di kitabî wendêne. Bi eno qayde ez êdî eşkaya kitaban bidî têver, muqayese bikerî.

Wendişê kitaban ra mi ferq kerd ke a nuştoxa min a îlahe, tim eynî çîyan bi cumleyanê beriqnayan tekrar kena. Cumleyî  heme çewt û çetrefîl, girewte, şikite. Esasê xwu de fam nêbeno ke a vana se. Ez zî vana qey aye zaf xorîn nuşto, ez ci ra fam nêkena.

Yeno mi vîr, reyêk mi ci ra persa va, çira cumleyê to hende girewte yê? Va, edebîyatê mi surrealîst o, zanayişê her kesî qîm nêkeno ke ci ra fam bikero. Seba ke mi nêzanayêne surrealîzm çi yo, coka mi vengê xwu nêkerd.

La ez kewta surrealîzmî dima, mi bineyke fam kerd ke çi yo, çi teba yo. Epey zeman tey vîyart, mi kitabê nuştoxe newe ra wendî. Mi dî ke tu eleqeyê surrealîzmî tey çin o. A bi xwu zî nêzana vana se. Hema çi dîyo, winî şatûpat rêz kerdê, eştê pêser. Mi rê hende xam-xaşil, hende veng û varit ameyî ke hem guneyê mi bi mi ame hem guneyê mi bi aye ame!

Bi eno qayde, zaf kesî, zaf nuştoxî zemanêk mi rê sey ellemeyê cîhan ameyêne, ez bîyêne heyran û lalîganê înan. La dima mi ferq kerd ke ê bi xwu zî nêzanê vanê se. Tena nezanîya însanan ra îstîfade kenê.

Mi gore, nuştox gereka tim wendoxan xwu ra biaqilêr û zekîyêr bihesibno. Esas heme însanî gereka wina bikerê, însananê bînan xwu ra biaqilêr û zekîyêr bihesibnê. Mi yew hîkayeya Edgar Allan Poeyî wendbî, derheqê qurnazîye de bî. Vatêne qurnazîye û hîlekarîye, esasê xwu de yew versîyonê ehmeqîye yê. Tabî tewir bi tewir qurnazîye esta. Mesela, yew tewirê qurnazîye esto, tirkî de vanê “köylü kurnazı”.

Wehasilî kelam, ez vajî ya Rebî, ti ehmeqanê ke xwu qurnaz hesibnenê ra ma hifz û muhafeze bikerê. Ti çiyo şeniko tewş sey çîyêkê giran û biqîymetî nîşan nêdê, çîyo girano maqul zî şenik û tewş nîşan nêdê.

Her kes, her çî erjê xwu gore…

Roşan Lezgîn-zazaki.net