Gelo Elmas Çawa Çêdibe ?

Kimberlît: Maxmayê ku navberê 100 km û 200 km di kûrahiya erdê binetarê xwe de elementê C, Mg, Fe, Si û mineral ê olivin, diopsit, pirop hat ditîn û ferşê bandorê pêştê dirûwê dayk- sill navberê erdê çêdibe.

Grafit: Ferşê sedîmanterê têkelê ku %95-98 C tê ditîn û organîke.

Dayk: Maxmayê bê tîkane dikeve hundirê erdê.

Sill:  Maxmayê bê berwari dikeve hundirê erdê.

Almastê rast (ne texlît) hundîrê kimberlît de tê ditîn. Karbonê (C ) hundîrê maxmayê navberê 100km û 200 km kûrahiya erdê de bandorê pestê zêde û germê zêde belûrîbûn çê dibe. Ew belûrîbûn almastê.  Belûrîbûn almastê çê bû, bê hereketa maxmayê germbelavî berva qalikê erde ve dere û teve maxmê bandorê pestê dirûve dayk sill di keve hundirê qalikê erdê.

Bê bandorê hereketa lewha û tektonîkê cuda, dayk sill derdikeve rûyê erdê. Ev almastê hundîrê dayk û sill bi destê mirova tê derxistin. Lê ser almastê derketî yê rûyê erdê xebitîne û jî bo çêbuna almast 3000 Mpa bandor û 800 C⁰ germ hewceye.

Grafît qalikê hundîrê erdê de germ e û bandorê hîn daketî çêdibe. Grafît bi bandorê teşeguhirin zêde belûrîbûnê almastê piçûk çêdibe.

Almastê hundîrê çem û telpîk tê dîtin, mehitînê kimberlit û tê kişandin çêdibe. Sala 1855 almast vêxistine û jî almast karbon derketiye. Bi vî avayî têkelê almast fehm bûye.

ALMASTÊ SENTETÎK

Seretayî almastê sentetîk sala 1955 da lê ser grafît  pestê 100.000 atm û germê 2500 C⁰ çê buye. Hema hêja (bi kalîte) çê nebûye. Sala 1962 de disa li ser grafît bi pestê 200.000 atm û germe 5000 C⁰ çêkirin. Ew çêkirin hêja bûye.

Almast di cîhanê de keresê tevê hişk e. Almastê hêja tiştê zîwer, almastê ne hêja pişesazî û endûstrî keresê qutkirîn  û mehitîn tê kar anîn.