Folklor

Hîma vê destanê li ser evîneke negihîştî û azarkêş hatiye afirandin. Aliyekî hezkirineke mezin û fedakar lê li aliyekî din bedbextbûneke kesernak û wêranker tê dîtin. Çavkaniya vê destanê jiyana me ya rojane ye ku her ro li herêmekê rastî me tê.  Di vê destana klasîk û xelkî de motîfên sereke eşq, evîn, hevnegihiştin, êşkişandin, bêrî, hêvî, fedakarî, berxwedan, tirs …

Teyrê Sîmir, wêneyek ji dergehê medreseya Nadir Dîwan Beg, Buxara (Ûzbêkistan) Teyrê Sîmir, teyrekî efsanewî yê çîrokan e. Bi kurdî Sîmir dibêjin û cih û warê Sîmir çiyayê Zagrosan e. Sîmir ji du gotinan pêk hatiye: sî û mir. Peyv Li gor van herdu peyvên hevdudanî ku navê sîmir ji wan pêk hatiye, çar wate û texmînên cuda hene. Sîmir …

Di berhemên Kurdî yên Klasîkên Kurmancî de zêdetir peyva SERPOŞê hatiye bikaranîn. Ew sergirtin jî bi çend navên cuda hatine binavkirin. Ji bo sergirtina mêran: ŞAŞ, TILM, KUM, KOLOS, EGAL, KESK û ŞEWQE têne gotin. Ji bo sergirtina jinan: ŞAR, ÇARIK, LAÇIK, TERHÎ, TEMEZÎ, KUM û KOFÎ têne gotin. Ji bo sergirtina mêran: ŞAŞ: Tenê mele û şêx didin serê …

Şahmaran (kurdî: Şahmaran, Şamaran, Şaḧmaran), gotinek e ku ji “Şaha Maran” tê. Şahmaran efsaneyeke gelekî kevn e û li gelek malên kurdan jin li ser paçekî wêneyê Şahmaran çêdikin û li dîwêr didaleqînin. Ev wêneyên ku li dîwarê malên kurdan hene, Şahmaran wekî mareke xwediyê gelek lingan nîşan dide û bi taybetî di navbera dûpişk û mar de wekî ajalekî …

Ristemê Zal an Rustemê Zal lehengekî destan, çîrok û çanda devkî ya kurdan e. Ristem lawê Zal e. Mirov nizane ka kesayetiyeke rastî ye yan mîtosî ye. Mixabin herçendî dewlemendiya çanda Kurdan e, tirk û farisan xwedî lê derdikevin û bikartînin.   Ristemê Zal merd, şervan, wêrek, welatparêz û şoreşger e. Serokê doza bindestan e. Ti dijmineke zalim nikare li …

Dawet û roja piştî dawetê ’’sebahîyê’’ ‘’ser sebahî’’ Ne gelek dûr, berî bi 40-50 salî ku xort digihîştin dema zewacê, dayik û bavên ciwanan, çavên xwe li derûdora xwe digerandin ku keçek bedew, ji xortê malê re bixwazin û miradên wan û kurê wan pêk were. Bibin xwedî bûk û piştra jî, berî koçbûna jîyana xwe, nevîyên xwe bibînin û …

Li gor salixdana Apê Husên, salê wî sed û deh in. Lê hîn li ser xwe ye. Gepalê di destê xwe de wek aksesuwarekî bikar tîne. Bê gepal jî wek xortekî dimeşe. Hele ku min dît ew bêrawest merdîwenê tîk hilkişiya û xwe gihande ser banî, ez ketime şikê. Min got, “Apê Husên salê min ne pênce ne ez zor …

Hebû tunebû, kêzikek hebû, jê re digotin Kêz Xatûn. Rojekê kêz xatûnê biryara xwe da, got: Tenêbûn dijwar e, ne xweş e, ez ê herim ji xwe re mêrekî bibînim şû bikim. rabû bi rê ket, çû çû, rastî şivanekî hat ku li ber pezê xwe bû. şivanî got: – kêzê, tu bi ku ve diçî? kêzê got: – min …

Hin stran, destan û helbestê ku di govendê de têne gotin, naveroka wan bûyerên dîrokî ne. Nivşên nûhatî jî bi wan agahdar dibin ku çi hatiye serê bav û kalên wan. Beşeke dewlemend ji leyztikên Kurdan, govend e. Ji 40î zêdetir cûreyên govendê hene. Lê mixabin li Bakûrê Kurdistanê di van salên dawîn de gelek ciwanên Kurd hene ku bi …

Pirr kes tunene ku wekî Ceferqulî hem wek derwêşekî oldar, gerok û muzîkjen  hem jî wek fîlozof, zanyar, helbestvan û ronakbîrekî were dîtin. Li Xorasanê Ceferqulî wek efsaneyeke veşartî û razbar tê dîtin û  vegotin. Hûn ji kî bipirsin derbarê Ceferqulî de gotineke wî heye. Gundiyên Qûçanê ku girêdayî eyaleta Xorasana Rezewiyê dijîn wî sofiyekî muzîkjen û derwêşekî gerok wek …