Dîrok

Kurd navê gundekê ye li parêzgeha Tolna ya Macaristanê Serok eşîrên Kurdan di dema şerê Osmanî-Macarîstanê de li Macarîstanê (Hengarya) amade bûn. Ji salên 1440 heta 1442 li dijî artêşa Macaristanê şer kirin. Çîroka Gundê Kurd vedigere efserekê efsanewî yê Kurd bi navê Kurd Paşa ku gora wî li nêzî bajêr e. Li sala 1729’an koçberên ji navenda Macarîstanê yên …

Bi alfabeya herî kevin hevoka ku hatiye nivîsandin ji aliyê arkeologan ve hat jihevderxistin. Nivîsekî herî kevin ku bi alfabeya Ken’anî hatiye nivîsandin û dîroka wê diçe 3 hezar û 800 sal berê ,piştî xebata 5 salan hat fêmkirin ku çiye. Nivîs, li ser şeyekî sipiya hatiye nivîsandin û tê gotin di wê çaxê de hevok gelek kurt dihatin nivîsandin. …

Lawê min Azad, ji sehafekî Încîlek kevn kiriye. Çapa pêşî di sala 1860î da çap bûye. Keşeyekî swêdî bi navê Peter Fjellsted  weşandiye. Sê cild in, bi meal in, yanî bi mane, bi îzah in. Di cilda 1ê da xerîteyeke Încîlê (Bîblîa) heye. Navê wê ”Xerîteya Încîlê” ye. Di vê Xerîteya Încîlê da Kurdistan jî heye. Ev Încîl tercumeyî îngilîzî jî bûye. …

Destpêk Ji însanê ewilî ve heya niha mirovahî hewce dîtiye ku xwe niximîne û hin cihê xwe veşêre. Sedema vê hewcedîtinê jî ew e ku rewşên xwezaya dijwar û talûkeyên derve bûne, hin caran xwe ji germahiyê hin caran ji sermahiyê û hin caran jî ji derbeyan xwe parastiye. Di wê demê de însan vê pêdiviya xwe bi pelên daran …

Guhertinên dîrokî çawa girîngiya xwe ya neteweyî hene wiha jî di çaroveya welatek de girîngiya xwe hene. Guhertinên dîrokî ew in, ku nexşeya (xerîte) cîhanê diguherînin û bandora xwe li ser paşeroja polîtîkaya navnetewî dikin. Di encama van guhertinan de hin dewlet têne herifandin û hinên din derdikevin holê. Bi gotineke din, sîstema pêwendiyan a li navbera dewletan tê guhertin. …

4.Osetî wekî zimanekî berxwedêr: nasname, cih û war û taybetmendiyên rêzimanî Ji serdemên kevnare yên klasîk (sedsalên 8-7 BZ) zimanên aryayî li ser erdnîgariyeke berfireh belav bûne; belgeyên dîrokî li ser nexşeya Rojhilata Navîn, Îrana îroyîn, Asyaya Biçûk û Navîn, rojhilatê Ewropayê û Kafkasyayê şopên şaristaniya aryayînijadan nîşan didin. Osetî şaxa yekane ya zimanê sakayî ye ku ji windabûnê rizgar …

 1.Rizgarkirina zimanên aryayî ji mengeneya hind-ewropayî Wekî ku tê zanîn, zimannasiya nûjen a ewro-amerîkayî piştî Ronesansê geşeve hatiye; ev jî tê wê wateyê ku bi geşedana Ronenasansa Ewropayê re nirxê zanyariyên latînî nemaye. Wekî ku me di gotara xwe ya bi navê “Keşfeke nû ji bo dîroka kurdan: “Di berhemên latînî de kurd û welatê wan Kurdistan –Awireke nûjen li dîroknasiya …

5.Li ber ronahiya Kurdgalnamekê nirxandina zanyariyên çîrokî û dîrokî yên Şahnameyê Wekî ku ji zanyariyên bihurî diyar e, çavkaniyên erebî rasterast nabêjin ku Xanedana Pîşdadî kurd e; lê wergera Şahnameyê ya bi tirkiya osmanî bi eşkeretî dibêje ku “Ferîdûnê Kurd” û kurdbûna wî gelek caran dubare dike. Li vê derê, divê em derbasî çavkaniyeke kurdên belûç bibin û qala kurdbûna Xanedana Keyanî …

3.Li ser bingehê Şahnameyê sondajek ber bi Aryaya kevnare Beriya her tiştî, divê bê eşkerekirin ku ev nusxeya Şahnameyê dîroka şahaniyên Aryayê wekî dîroka xanedanên kurd nîşan dide, ne ku dîroka şahên parsînijad; li gorî naveroka wê ya dirêj, ji destpêka Xanedana Pîşdadî heta şahê dawîn ê Xanedana Sasanî hemû desthilatdarên aryayînijad (pîşdadî, keyanî, eşkanî, sasanî) ji heman nifş û …

D.Erdnîgariya “Şahname” û “Kurdgalnamek”ê wekî sîwana zimanên aryayî Dîroknivîsên hevçerx û klasîk girîngiyeke zêde dane xebata Firdewsî ya bi navê “Şahname”yê; lewre ji bo naskirina bûyer, kesayet û erdnîgariya Aryayê hertim nusxeyên “Şahname”yê dane pêş çavan. Divê bê zanîn ku ev berhem ji bûyer û tevger-berteka kesayetên erdnîgariya Aryayê hatiye hûnandin; di hûnaka wê de vegotinên devkî yên çîrokî û çavkaniyên erebî …