“Bikarhatinî” di Pirsiyariya Milî de

Bi jêhatbûneke taybetî Kêsperestan destên xwe ji bona daxuyaniya Roza Luksumburg datin bidirêjkirin, ya ku ew dibêje, ku benda nehan ji bernameya me hîç tiştekî “bikarhatî” têde nayête bidîtin. Roza Luksumburg bi xwe jî ve bi vê daxuyaniya hanê jî ve weha hatiye bibextiyarîkirin, ku em di gotara wê de di hin rûpelan de dibînin, ku ev “Durûjmê” hanê heşt caran tête bivegerandin. Ew dide binivîsandin: Benda nehem “bi hîç rengekî ve destûra bikarhatî ji bona siyaseta pirolitariyayî rojane nade bidan û nejî hîç çarekirineke bikarhatî ji bona pirsiyariyên milî dide bipêşkeşkirin”.

De bihêlin, ku em li vê daxuyaniya hanê de bidin bivenerandin, ya ku ew wehajî bi vî rengî ve hatiye binivîsandin, ku benda nehem bi xwe ewve yanjî bi carekê ve bi valayî ve tête biderkevtin, yanjî ku ew bi xwe ve dide bierkkirin, ku li tevaya xwestiyên milî de divê bête bipiştgirtkirin. Magelo ji daxwazê ji bona “Bikarhatinê” di pirsiyariya milî de çi tête biderkevtin? Yan pişt û banî li hemû xwestiyên milî de girtin, yanjî bersivkirina pirsê ji bona cihêbûna her Miletekî bi”erê yanjî na” ve tête bikirin; yanjî bi carekê ve xweser dikarin “bicihanîna” hemû xwestiyên milî bêtin bicihkirin.

 

Debera em li her yekê de ji van hersê dibûnên liberketina xwestiyê ji bona “bikarhatîbûnê” bidin bitemaşekirin.

Borcuwazî, ya ku ew di destpêkirina her tevgereke milî de bi serûştî ve ew xwe nala Fermanderê wê dide biderxistin, pişt û banîgirtin li hemû xwestiyên milî de nala karê bi karhatî dide bipesinandin.

Siyaseta Pirolitarya di pirsiyariya milî de (herwehajî di pirsiyariyên din de jî) bes û bi tenha jî ve di berekî nîşankirî de li borcuwaziyê de pişt û baniyê dide bigirtin, lêbelê jî ew bi xwe ve li ser siyaseta borcuwaziyê jî de tucarî jî bi carkê ve nayête bisuwarkirin.

Çîniya kareger piştgirtina borcuwaziyê bes û bi tenha ve ji bona berjewendiya aşîtiya milî dide bigirtin, (ya ku borcuwazî dê wê carekê nikaribe bi carekê ve bide bicihanîn, ya ku ew bes û bi tenha ve li gora pîvana demokrasîkirina bi carekê ve dikare bête bicihanîn), da ku Wekhevî di Mafeyan de bête bikirin û da ku belkî mercên baştir ji bona xebata Çînayetî bêtin bipeydakirin. Jiber vêyekê jî bi xwe jî vr Pirolitarî beramberî bi karhatina borcuwazî di pirsiyariya milî de siyaseteke bingehî didin biberamberkirin û ew her û her li borcuwaziyê de bes û bi tenha ve bi merckirin ve lê didin bipiştgirtkirin.

Her borcuwaziyek di pirsiyariya milî de yan di serhevgirtinan de ji bona Miletê /xwe/ yanjî qazancên pir gewre ji bona xwe dide bixwestin, ku Merov vêna bi xwe jî ve “bikarhatî” dide binavkirin.

Pirolitarya dijî her di serhevgirtinekê de tête biderkevtin û dijê her qazanceke pir gewre tête biderkevtin. Ji wê daxwaza “bikarhatîbûnê” bête kirin, yanî li ber saza borcuwaziyê de bête govendîkirin, ango bi Kêsperestiyê ve bête biduçarîkirin.

Magelo divê li ser Merov de li nik her Neteweyekî de li ser pirsa derbarê cihêbûnê de bi “erê yanjî na” ve bide bersivkirin”

Evaya bi xwe ve daxwazeke pir gewreyî “bikarhatî” dide bidiyarkirin.

Lêbelê di rastiya rastiyê de ew bi hîç û pûç ve tête biderkevtin; di rûwê dîtinê de bi Mêtafîzîkî ve tête biderkevtin û di rastiya jînê de ew berjêrkirina Pirolitarya ber bi berdestiya siyaseta borcuwazî ve dide biajotin. Borcuwazî her û her daxwazên xweyî milî di pêşiya pêşî de dide bidanîn. Ew wan bê bend û merc dide bidanîn.

Ji bona Pirolitarya bi xwe ve ew li jêr berjewendiyên xebata çînayetî de têtin bidanîn.

Ji aliyê dîtinê ve bi tuwane ve nayête biderkevtin, ku pêşbînî bi girawî ve bête bikirin, ku cihêbûna Neteweyekî yanjî wekhevkirina cihê wî di mafe de ligel Neteweyekî din de dê Şûreşa Borcuaziyî Demokrasî bide bidawîkirin.

Ji bona Pirolitarya di herdu caran jî de bi giring ve tête bidîtin, ku ew pêşvexistina Çîniya xwe bide bigirawkirin; ji bona borcuwaziyê bi giring ve tête bidîtin, ku ew vê pêşvexistina hanê bide bidujwarkirin, gava ku ew armancên wan ji bona kara armancên Netewê “xwe” ber bi paş ve didin bikişandin. Jiber vê yekê jî Pirolitarya xwe li ser daxwazê de, ya ku jêre nêgativ tête bigotin, der barê pêrûniştina bi Mafeyê Nîşankirina Çarenûsa xwe de dide bitêrkirin, bêyî ku ew ji bona Neteweyekî hîç tiştekî li ser kîsê Neteweyekî din de bide bigirawkirin, bide bimisogerkirin. Dibe, ku evaya jî bi xwe jî ve “bikarhatî” neyête bidîtin, lêbelê di kar de ew bi xwe jî ve bi baştirîn misoger ve beramber bi hemû çarekirinên demokrasiyî din ve dikare bête bigirawkirin.

Pirolitarya bi xwe ve bes û bi tenha ve bi van girwakirinên hanê ve dide bipêwestîkirin. Beramber bi vê jî ve borcuawaziya her Netewakî ew bi xwe ve ji bona berjendiyên xwe pêwistî bi girawkirinan ve tête bikirin, bêyî ku ew guhpêdanekê bi zînetên Netewên din ve bide bikirin, (dibe, ku ev jî li ser kîsên wan de jî bête bikirin).

Borcuwazî berî her tiştî ji bona “bicihanîna” daxwazeke nîşankirî guhpê dide bikirin; jiber vê yekê jî her û her siyaseta wêyî bend û pestkirinê ligel borcuwaziya Netewên din de li ser kîsên Pirolitariya de tête bidîtin.

Lêbelê ji bona Pirolitarya xurtkirina çîniya xwe beramberî borcuwaziyê, perwerdekirina cemaweran bi canê pêgîrî demokrasiyê û sosyalistiyê ve bi giring ve tête bidîtin.

Dibe, ku evaya jî ji bona Kêsperestan ne “bikarhatî” bête bidîtin, lêbelê ew bi xwe ve bi tenha xwe ve girwabûneke bi rastî ve dide biderxistin, girawbûneke ku têde bi pirbûn ve wekhevbûna milî û bi pirbûn ve aşîtiya milî weha beramberî derebegiyê û herwehajî pêrejî beramberî borcuwaziya milîvanî ve tête bidîtin.

Tevaya erkê Pirolitarya di pirsiyariya milî de ji deqa dîtina borcuwaziya milvaniya her Neteweyekî “ne bikarhatî” tête bidîtin, jiber ku Pirolitarya wekhevbûna “rût” di mafe de û bi xwe jî ve hilanîna bi carekê jî ve ji biçûktirîn di serhevbûnan re dide bixwestarkirin û bi xwe jî ve hêjî bi ser de jî ve ew bi dujminê her rengekî ji milîbûnê ve tête biderkevtin. Jiber ku Roza Luksumburg li ber vê de nehate biketin, wê di rêya şaşbûnên xweyî xav de ji bona bikarhatinê bi xwe ve ji Kêsperestan re nemaze daketinên kêsperestî beramberî milîbûna Rusên Mezin, derî û dergeh li ber date bivekirin.

Çira ji bona Rusên Mezin re? Jiber Rusên Mezin li Rusya de ew bi xwe ve Netewê sitemdarin û Kêsperestî bi xwe ve di warê milî de serûştî ye, ku ew xwe bi cudabûn di navbera Netewên sitemkêş û Netewên sitemdar de bide biderxistin. Borcuwaziya Netewên sitemkêş bi navê “bikarhatina” rewa ve daxwazên Pirolitarya xwe ji bona bê bend û merc piştgirtina Xwestiyên xwe didin bibangkirin. Ji tevan baştir bikarhatî tête bidîtin, ku bi sadebûn bi “herê” ve bête bigotin, ku ez ji bona cihêbûna filan Netewê nîşankirî hevalbendim, lêbelê, ne ji bona mafeyê cihêbûna hemû Netewan û kîjan ji wan jî be, ez terefdarim!

Pirolitarya bi xwe ve dijî bi karhatîbûneke wisa ve tête biderkevtin: Di çaxa ku ew Li nik pêrûniştina bi mafeyê wekhevbûnê û wekhevbûna mafê hemû Netewan ji bona pêkanîna dewleteke milî dide bihêjakirin, ew di wê çaxê jî de yekitiya Pirolitarya hemû Netewan di ser her berjewendiyeke din re dide bigirtin û her corekî ji xwestina milî û her corekî ji cihêbûna milî ew li ser ronahiya xebata Çîniyatiyî Kargeran de lê dide bitemaşekirin. Durûjmê bikarhatî di rastiya rastî de ew bi xwe ve bes û bi tenha ve bi durûjmê wergirtineke korî koraniyî mêldariyên borcuwaziyê bi xwe ve tête biderkevtin.

Ji me re dibêjin: Bi piştgirtina we ji bona mafeyê cihêbûnê hûn li milîbûna borcuwaziya Netewên sitemkêş piştgirtinê didin bikirin.

Wer Roza Luksumburg ji me re dibêje û wetov jî li pey wê de Kêsperestê Sêmkoviskî dide bipilepilkirin, -bi xwe jî ve ew bi tenha xwe ve tête biderkevtin, yê ku ew di rojnameya Wêrankeran de der barê vê pirsa hanê de bîr û baweriyên Wêrankeran dide biderxistin! Em bersiv dikin: Na, di vir de bi xwe jî ve çarekirineke “bikarhatî” ji bona borcuwaziyê bi giring ve tête biderkevtin, lêbelê jî ji bona Kargeran jî bi giring ve tête biderkevtin, ku ew di navbera du beran de bi bingehî ve bidin bicudakirin.

Tanî ku borcuwaziya Neteweyekî sitemkêş dijî Netewê sitemdar xebatê bide bikirin, tanî wê derê em her û her bi her aweyekî pêgîrtir ve ji her Kesî bêtir ligel wê de piştê lê didin bigirtin; jiber yê me mêrtirîn û pêgîrtirîn Kesin, ku ew dijî sitemgêriyê têtin biderkevtin.

Lêbelê wê hingava ku borcuwaziya Neteweyekî sitemkêş milîbûna xweyî borcuwazî dide biwênerîkirin, em dijî wê ne. Xebat dijî di serhevregirtin û zordariya Netewê sitemgîrkirin de tête bikirin û hîç pê danînek ji bona kefteleftê li nik Netewên sitemkêş ji bona wergirtina di serhevgirtinan re rê pê nayête bidan.

Heger ku em durûjmê mafeyê cihêbûnê nedin bidanîn û wî di ragiyandinê de nedin biwênerîkirin, weha dê em ne bes tenê ve ji bona kara borcuwaziyê, lêbelê jî ji bona kara Derebegan û kara Patîşahiya bi serêxwe ve ji Netewê sitemgîr bidin bikarkirin. Ev eşkerebûna hanê Kawtiskî ji mêj ve dijî Roza Luksumburg dayite bikaranîn û ev eşkerebûna hanê jî bi xwe jî ve bi rep û rast ve tête biderkevtin. Rosa Luksumburg ji metirsiya bi borcuwaziya miliyî Polonî ve “yarmetiyekê” bide bikirin, ew mafeyê cihêbûnê di bernameya Markisistên Rusya de dide binayînîkirin, bi vî karî ve ew di rastiyê de pişta Reşên Sedên Rusên Mezin dide bigirtin. Ew di rastiya rastiyê de yarmetiya hajbûna kêsperestiyê ligel di serhevregirtinên (û hêjî bedtir ji van di serhevregirtinan re) Rusên Mezin dide bikirin.

Roza Luksumburg bi sergermbûna xebata xwe ve dijî milîbûnê li Polonya de wê milîbûna Rusên Mezin date bijibîrakirin, tevî ku niha jî ev milîbûna hanê bi xwe jî ve bi metirstirîn ve tête bidîtin, jiber ku ew bi xwe ve bi kêmtir burcuwazî ve tête biderkevtin, lêbelê jî bi serdejî ve ew bêtir bi milîbûneke derebegî ve tête biderkevtin, jiber ku ew nihajî bi xwe jî ve li pêşiya demokrasiyê û xebata Pirolitariyê de kelemê bingehî dide bipekanîn.

Her milîbûneke borcuwaziya Neteweyekî sitemkêş bi xwedan navkeke demokrasiyî giştî ve tête biderkevtin, ya ku ew xwe dijî sitemgîriyê dide birûkirin û em li vê navka hanê de bê bend û merc piştê lê didin bigirtin, tevî ku em keftilefta ji bona bi destketina taybetiyî miliyî xwe ve bi xurtî ve ber li ber de didin bigrtin, em beramberî Keftilefta borcuwaziya Polonî xebatê didin bikirin, ya ku ew ji bona li Cuhan de sitemgêriyê hd., hd. dide bikirin.

Evaya ji deqa dîtina borcuwaziyê û borcuwaziya biçûk “nebikarhatî” ve tête biderkevtin. Lêbelê evaya der barê pirsiyariya milî de bi xwe ve ew bi siyaseta bikarhatiyî yekane ve û ya bingehî ve tête biderkevtin, ya ku ew bi rastî ve li demokrasiyê de, li azadiyê de û li yekkirina Pirolitarya de piştê dide bigirtin.

Bi mafeyê cihêbûnê ji bona tevan tête bipêrûniştin; her pirsekê li rastiyê de ya her cihêbûnekê di bin yek deqa dîtinê de dide bihijakirin, ya ku ew her mafeyekî newekhevbûnê, her di serhevregirtinekê de, her bi destketineke taybetî ve dide bidûrkirin.

De bihêlin, em cihê Neteweyekî sitemgîr bidin biwergirtin. Gelo Milet dikare bi azadî ve bete bidîtin, yê ku ew Miletên din dide bisitemkarîkirin? Na. Berjewendiyên azadiya Xelkên Rusên Mezin^[1] xebata beramberî sitemgîriyeke wisa didin bipêwistîlirin.

Dirêjbûna bi sedan sal ve ji mêjbûna mêjûwa vemirandinên tevgerên Netewên sitemkêş de, ya ku ew di rêya Çîniyên “Bilind” de bi rêxistin ve ji bona vê vemirandinê dihate biragiyandin, wê derbarê azadiya Miletê Rusên Mezin de bi xwe jî ve kelemên pir mezin ji evsanan hd. di serên wî de date biafirandin.

Ji bal Sedên Reşên Rusên Mezin bi agehdarî ev evsanên hanê dihatin bixwedîkirin û bidadan. Boruwaziya Rusên Mezin bi xwe ve ew bi van evsanên hanê ve tête birûniştin, yanjî ew xwe li gora wan de dide bikirin. Pirolitarya Rusên Mezin nikare bi armancên xwe ve bête bigihandin, ew nikare rê ji bona azadiya xwe bide bipahnkirin, bêyî ku ew bi rêxistin beramberî van evsanên hanê ve nede bixebatkirin.

Pêkanîna dewleteke miliyî azad û serbixwe li Rusya de tanî niha bes û bi tenha ve di serhevrgirtineke Netewê Rusên Mezin de hatiye bimayîn. Em Pirolitarya Rusên Mezin, yên ku em hîç li ber tu di serhevgirtinan re nadin bikirin, wehajî li ber vê di serhevgirtinê re nadin bikirin.

Em li ser zemîna dewleteke nîşankirî de didin bixebatkirin, em Kargerên hemû Netewên dewleta nîşankirî bi yek ve didin bikirin, em nikarin ji bona vê rêyê yanjî rêyeke din ji bona pêşvexistina milî bi xwe ve bidin bigirawkirin, em li ser hemû rêyên di bin li dû armanca xweyî çînîtî de têtin biçûyîn.

Lêbelê Merov nikare bi dû vê armanca hanê de, bêyî ku Merov beramberî her milîbûnekê nede bixebatkirin û bêyî ku Merov li ber wekhevbûna Netewên cuda de nede bikirin.

Magelo Okrayînê ji bona nimûne dê bête bextiyarîkirin, ku ew dê dewleteke serbixwe bide bipeydakirin? Evaya bi hezar pêkêrkiranan ve tête bigirêdan, yên ku ew di pêşbîniya xwe de nayêtin binasikirin.

U bêyî ku em ji bona “texmîneke” hîç û pûç bidin bikarkirin, em bi xurtî xwe ve bi tiştekî ve didin bigrtin, ku gûman lê nayête bikirin: Mafeyê Okrayînê ji bona pêkanîna dewleteke wisa tête biderkevtin.

Em li vî mafeyê hanê de rêzê didin bigirtin, em di serhevgirtên Rusên Mezin de beramberî Okrayînan pişt û baniyê li wan nadin bigirtin, em cemaweran bi canê pêrûniştina bi vî mafeyê hanê ve, bi canê nayînkirina di serhevgiritinên dewletê re ya Netewekî, çijî ew jî bin, didin biperwerdekirin.

Der çengbûnan de, yên ku tevaya welatan der dewrana şûreşên borcuwazî de têre hatine biderbaskirin, pevçûn û berengarî li ser mafeyê pêkanîna dewleteke milî de ne bes tenê dikarin bêtin bikirin, lêbelêjî ew dibin bêtin bikirin.

Em Pirolitarya xwe ji pêşî ve mîna Dujminê di serhevgirtinên Rusên Mezin re didin bizanînkirin û di vî berê hanê de em tevaya ragiyandin û pêgihandina xwe didin bitirxankirin. Di nêçîra xwe de ji bona “bikarhatîbûnê” Roza Luksumburg erka giringî bikarhatî herwehajî ji bona Pirolitarya Rusên Mezin û pêrejî ji bona Pirolitarya milîbûnên din divê çav lê bête bikirin: Erkê rojaneyî di ragiyandin û pêgihandinê de dijî hemû di serhevgirtinên milî re di dewletê de, ji bona mafe, mafeyê Wekhev ji bona hemû Netewan di pêkanîna dewleteke xweyî milî de tête biderkevtin.

Ev erkê hanê (niha) ew bi xwe ve di pirsiyariya milî de bi giringtirîn erkê me ve tête biderkevtin, jiber bes û bi tenha ve bi vî rengî ve em dikarin li ber berjewendiyên demokrasiyê de û hevgirtina li ser wekhevbûna mafeyê hemû Pirolitariyên hemû Netewan de bidin bikirin.

Dibe, ku ev ragiyandina hanê “nebikarhatî” ve di çavên Sitemgerên Rusên Mezin de û herwehajî pêrejî di çavên borcuwaziya Netewên Sitemkêş de bête bidîtin. (Ev jî yanjî ew jî ji bona erîneke yanjî ji bona nayîneke nîşankirî didin bidaxwazîkirin û ew Sosiyal Demokratan bi”nenîşanîtiyê” ve didin bitawanbarkirin).

Di rastiya rastî de bi xwe ve ev ragihandina hanê û bes û bi tenhajî ve ew dikare perwerdekirineke demokrasiyî rastî û perwerdekirineke sosyalistiyî rastî cemaweran bide bigirawkirin.

Bes û bi tenê ve ragihandineke wisa dikare weha mezintirîn bex ji bona aşîtiya milî li Rusya de, heger ku ew dewleteke miliyî rengînî di suwarkirina xwe de bête bihiştin, herwehajî pêrejî bi pirbûn ve bi aşîtî ve (û ji bona xebata Çîniyî Pirolitarya bi kêmtirîn ziyan ve) perçekirina Rusya ji bona dewletên miliyî cuda dide bigirawkirin, heger ku pirsiyariyê perçebûneke wisa no date bineçarîkirin. Ji bona di rastiyê de danasîna vê siyaseta hanê, ya ku ew bi tenha xwe ve di pirsiyariya milî de bi siyaseta Pirolitarya ve tête biderkevtin, em dixwazin li rawestandina Liberalên Rusên Mezin de der “Mafeyê Netewan der Nîşnakirina Çarenûsa xwe” de û li nimûna cihêbûna Nerwêjê ji Siwêdê lê bidin bivenerandin.

Dr. M. S. Cuma

^[1]Yek bi navê L. Wl.ve ji Parîsê vê peyva hanê li gora dîtina xwe ne bi Markisistî dibîne. Weha ev Mîrzayê hanêyî “Superklug” (Merov dikare vê peyvê bi şêweyekî qerf ve bi” pirî Sermezin” ve bide biwergerandin) bi tonekî cihê ve pêkenînê ye. Ev “Sermezinê” hanê L. Wl. diyare, ku ew di xwe de dibîne, da ku ew lêgerandinekê li ser pêwistiya nayînkirina peyvên “Xelk”, “Gel” hd. de ji bemameya meyî kêmî (ji deqadîtina xebata Çînî!) bide binivîsandin.