Bajar: Amed

AMED: bi tirkî: Diyarbakır) bajarekî li bakurê Kurdistanê ye.

Amed yek ji mezintirîn bajarên Tirkiyeyê û di nav kurdan de weke paytexta Kurdistana mezin tê binavkirin. Amed îro di qada netewî û navnetewî de bi sûrên xwe û bi zebeşên xwe bi nav û deng e.
Bajar 1300 sal berî zayînê di dema asûriyan de, bi navê Amîd (Amîda) hatibû naskirin. Piştre bi dorê Amed, Ameda Reş, Diyar-ê Bekir, Diyarbekir û wek Diyarbakır nav hatine guhertin.
Bajar li rojhilat bi Batmanê û Sêrtê, li başûr bi Mêrdînê, li başûrê rojava bi Rihayê û Semsûrê û li bakûr jî bi Elezîz û Çewlîgê ve tê girêdan.

Pîvana erda herêmê 15.354 km² ye. Erda herêmê 95 %´ê wê ji bo çandiniyê bikar tê. zebeş, titûn û pembo herî pirtir li herêmê tên çandin.
Li herêmê klîmayek reşayî hikum dike. Havînan pir germ e, zivistanan jî li gora bajarên din hinek hêniktir derbas dibe.

Li Amedê gelek cîhên dîrokî hene. Yên herî bi nav û deng Bedena Amedê û bircên wê ne.
Şaredarê Amedê ji hilbijartinên 28’ê adarê 2004an û vir ve Osman Baydemir e.
Nifûsa bajêr piranî misilman in. Wekî din êzîdî û xiristiyan jî li herêmê hene. Civaka misilmanan ji mezhebên şafiî, henefî û elewî pêk tê. Tarîqeta Naqşîbendî li herêmê ya herî xurt e. Nifûsa bajêr piranî Kurd in, ji bilî Kurdan, Suryanî, Ereb û Ermenî jî li herêmê wek nifûsek biçûk hene.

Li Amedê xwedîkirina kevokan digihe zêdeyê 500 salî. Îro li hin qehwexaneyan tê jiyandin”.
Amed ji alî sirûştê feqîr e lê ji alî dîrokê ve pir dewlemend e. Bedena Amedê piştî Kela Çînê ya herî dirêj e li cîhanê.
Cihên dîrokî yên girîng
Bedena Bajêr
Pira Dehderî an Pira Belek an jî Pira Dîcleyê
Qesra Xazî
Baxçeyên Hewselê